Eusebius  Caesariensis
✽ um 260/65, vielleicht schon seit 313 Bischof von Caesarea in Palästina, † um 339/40, nach dem syrischen Martyrologium am 30.V.339.
Übersicht
De quibusdam theologicis ambiguitatibus
9432.9433
9434–9439
Legenda S. Silvestri papae
9440–9445
Chronicon
In der Übersetzung des Hieronymus mit den Fortsetzungen des Prosper Aquitanus (bis 448), Matthaeus Palmerius Florentinus (bis 1448) und in der Ausgabe Nr 9433 noch mit der des Matthias Palmerius Pisanus (bis 1481).
Ausgabe, ohne die Fortsetzungen der beiden Palmerii, von Rudolf Helm, Leipzig 1913–26. 2. Aufl. Berlin 1956.
Tosetti Grandi, Paola: La fortuna umanistica del ‘Chronicon’ di Eusebio tra manoscritti e incunaboli. In: Mantova e il Rinascimento italiano. Studi in onore di David S. Chambers. Hrsg. Philippa Jackson u. Guido Rebecchini. Mantua 2011 S. 143–177.
09432 Eusebius Caesariensis: Chronicon. Mit Beig. von Boninus Mombritius. [Mailand]: Philippus de Lavagna, [um 1474/76] [vielmehr vor 19.VI.1475]. 
209 Bl. [a¹¹b–zAB⁸C⁶]. 1 u. 2 Sp. 35 Z. Typ. 3:107/108R.
Bl. 1a leer. Bl. 1b Boninus Mombritius ſequentium uoluminū lectori ſalutē.  11 Dist. Hiſtorias ꝗcun ſuo cum tempore quæris:  Hoc tibi non amplo codice lector habes.  Condidit Euſebius tecum Hieronyme Proſper.  Matthæi pars eſt ultima Palmerii.  Omnibus ut pateant: tabulis imſſit ahænis  Vtile Lauania gente Philippus opus.  … Bl. 2a Adiuro te quicun hos ſcripſeris libros per dominū Ieſum  chriſtum & glorioſum eius aduentum: … Z. 7 Incipit liber cronica Euxebii Hieronymi cum ſuperadditis  diui hieronymi & Proſperi. Præfatio Hieronymi.  []Vſebius Hieronymus Vincentio & Gallieno  ſuis ſalutem. Vetus iſte diſertorum mos fuit: … Bl. 3b Z. 17 Epithome quod breuiarium ſonat: incipit.  … Bl. 6a Z. 17 Interpretatio Beati Hieronymi de nominibus gētium totius  orbis.  []T facti ſunt oēs dies Noe nōgenti quinquaginta  anni. Ecce poſt diluuiū trecentis ꝗnquaginta ānis  uixit Noe: … Bl. 9b Z. 26 Incipiunt tempora totius ſeculi.  []Ncipinnt tempora totius ſæculi regeſ gentium  omnium: ꝗbus locis quibuſ temporibus in ſuis  prouinciis: & quantū regnauerunt: … Lage b Hi filii Sem tribus ſuas ſecūdū linguas ſuas in regiones ſuas  … Endet Bl. 208a Z. 21 … & duces  quidam copia cum publicis Veneto & Florentino uexillis capiuntur quæ uexilla Mediolanum in  maiorem eccleſiam deportantur: Ibi ſiſpendun.  Veneti Franciſcum Sfortiæ filium ſibi reconciliant  & in amicitiam recipiunt: pacatiſ inter ſe rebus &  terminatis finibus donec Mediolanum ī ſuum arbitrium poteſtatem recipiat menſtrua illi ſtipēdia  pollicentur. Mediolanenſes Laudem receperunt.  Bl. 208b u. 209 leer.
Zur Datierung vgl. ISTC: “The copy in Parma Palatina belonged to Nicodemo Tranchedini who listed this book, among others, in his Zibaldone under the date 19 June 1475 (P. Parodi, in Giornale storico delle province parmensi 20 (1920) pp.162–64). P. Scapecchi, in L. Fabbri and M. Tacconi (edd.), I libri del Duomo di Firenze (Firenze, 1997) pp.168–70, reports the MS. date 1468 in the copy at Firenze N. Cf. also Ganda(Lavagna) pp.87–88”.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 4. Res.Publ. Unit 92. Madrid BN (Digitalisat).
HCR 6716. CBB 1426. Ce³ E-116. CSA 190. IBE 2337. IDL 1734. IGI 3752. Pell 4633. CRF VI 778. CRF VIII 189. CRF X 280. VB 3062. Pr 5851. BMC VI 703.IB 26129. Bod-inc E-039. Chantilly 715. Kind: Göttingen 771. Madsen 1515. Oates 2265.5. Ohly-Sack 1107. Rhodes: Oxford 743. Walsh: Harvard 3037. ISTC ie00116000.
Belluno BLollin (def.). Bergamo BCiv. Berlin *SB†
. Besançon BMun. Bologna BU. Boston (Mass.) PL. Brussel BR. Bryn Mawr GoodhartL. Busto Arsizio BCap (def.). Cambridge PeterHs, UL. Cambridge (Mass.) HoughtonL. Cape Town NL. Carpentras BInguimbert. Chantilly MConde. Città del Vaticano BVat
(3 Ex.). Cluj-Napoca Acad. Córdoba Catedr. Cremona BStat. Erlangen UB. Fermo BCiv (2 Ex.). Firenze BLaur, BN, BRiccard (2 Ex.). Frankfurt (Main) PhilosTheolHochSch. Genova BU. Göttingen *SUB
. Haag MMeerman
. København *KglB. Liverpool UL. London BL
, Guildhall. Lugano BCant. Madrid BN
. Manchester RylandsL
. Massa Marittima BCom (def.). Milano BAmbros, BNBraid, BTrivulz. Modena BEst (2 Ex.). München *UB
. Napoli BCom, BN (2 Ex.). New Haven UL. New York ButlerL. Novara BCiv. Orléans BMun. Oxford Bodl, ChristCh. Palermo BRegion. Paris BN (2 Ex.), ICathol, Mazarin. Parma BPalat. Pavia BU. Perugia BAugust. Philadelphia FreeL. Piacenza BCom (def.). Reggio Emilia BMun. Rimini BCiv. Roma BAngel, BCasanat. Rottweil Gy. Sankt Gallen Benedikt. San Marino (Calif.) *HuntingtonL (Bl. 1 fehlt). Siena BCom. Stuttgart LB
. Trento SemI (def.). Urbana UL. Venezia BNMarc (2 Ex.). Versailles BMun. Wien LiechtensteinB, *NB
. Williamstown ChapinL.
Gesamtüberlieferung: 82 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09433 Eusebius Caesariensis: Chronicon. Hrsg. Johannes Lucilius Santritter. Venedig: Erhard Ratdolt, 13.IX.1483. 
182 Bl. [12]a–v⁸x¹⁰. 1 u. 2 Sp. 34–42 Z. Typ. 6:76G, 8:91R. Init. b, c, d, e. Rubr. α. Rotdr. Tabellen
Bl. 1 leer. Bl. 2aα (T¹)Abula  operis  huius  Qď Euſebius  dici ď  tēpoꝛi-bus: … Bl. 12aα Z. 23 C. I. L. H. Lectoꝛi Salutem.  3 Dist. Ne vagus in totū ferreris ſępe libellū  … Z. 30 Lege foeliciſſime.  Bl. 12b u. 13 leer. Bl. 14a m. Sign. a2, rot EVSEBII CAESARIENSIS EPISCOPI CHRONICON ID  EST TEMPORVM BREVIARIVM INCIPIT FOELICI-TER: QVEM HIERONYMVS PRAESBITER DIVINO  EIVS INGENIO LATINVM FACERE CVRAVIT: ET VSQVE IN Valentē Cęſarem Romano Adiecit Eloquio. Quē ET  Proſper deinde Matheꝯ palmeriꝯ Qui ea quę cōſecuta ſūt adiicere  curauere eidē poſtpoſiti ſubſequun. At primū Hieronymi in huiꝯ  codicis aliquādo deſcriptores ut archetypus deſcriba adiuratio.  VERBA DIVI LITTERARVM PRINCIPIS HIERONYMI  schwarz (A¹⁰)Diuro te quicū hos deſcripſeris libros  … Sign. b (N)Ationes Sem. Arpha-… Endet Bl. 165a m. Sign. v Z. 20 … donec Mediolanū ī ſuū  arbitriū poteſtatēq recipiat : menſtrua illi ſti-pendia pollicen.  ⁌ Mediolanenſes laudē receperunt.  Z. 24 ⁌ Hactenꝯ Matthęi Palmerij Floꝛentini. Se-qui Matthię Palmerij Piſani opuſculū de  tempoꝛibus ſuis.  1449 | rot | schwarz ⁌ Franciſcus Sfoꝛtię filiꝯ Mediolanū aſſiduis | rot 10 |  schwarz incurſionibus infeſtat … Endet Bl. 181b Z. 6 … quibꝯ indignatus Baiçetꝯ exiſtimās id Uenetos ęgiſſe agrū Iadderę  depopulatur.  Z. 9 C. Ioannes Lucilius hippodamus  Helbꝛōnenſis lectoꝛi Salutem.  3 Dist. Perlege quiſquis ades vultu quęcunq benigno.  … Z. 16 Scripta manu : vel quę pꝛeſſa fuere legas.  rot ⁌ Erhardus Ratdolt Auguſtenſis ſolerti vir ingenio maxima  cura plurimis vndi comparatis exemplaribus Euſebij li-bꝛos chꝛonicos ac reliquas in hoc volumine de tempoꝛibꝯ  additiones : nō paruo ſtudio impenſiſ emendatiſſime im-pꝛeſſit Uenetijs Dnce inclyto Ioan. Moçenico Romanoꝝ  imperatoꝛe Phrederico .iij. anno Imperij ſui .44. Anno Salut .l483. Idibus Septembꝛis.  Links u. rechts davon, schwarz Gloꝛia Deo.  Bl. 182 leer.
Anm. 1. Bl. 14a: Statt … IN Valentē Cęsarem … auch … IN Valentem Cęsarē … (z.B. Ex. Charleville BMun).
Anm. 2. Bassenge (Berlin) Auktion 99 (2012) Nr 640 m. Kaufv. 1496. — Christie’s (New York) Auction 10.IV.2013 Collection of Arthur & Charlotte Vershbow (Part 2) Nr 174.
HC 6717. Badalić 437. CBBSuppl 4347. Ce³ E-117. CIH 1273. CSA 191. IBE 2338. IBP 2092. IBPort 684. IBS 475. IDL 1735. IGI 3753 u.Corr. Kaplan 203. Pell 4634. CRF I 581. CRF III 333. CRF VI 779. CRF XIII 847. CRF XIV 213. VB 3789. BSB-Ink E-109. Pr 4390. BMC V 287.IA 20527. Bod-inc E-040. Borm: IG 978. Collijn: Stockholm 1230. Collijn: Uppsala 537. Gamper 102. Günther 3601. Hubay: Augsburg 770. Kat. Bibl. Schäfer 127. Kind: Göttingen 772. Lökkös: Cat.Genève 180. Madsen 1514. Mendes: Lisboa 511. Oates 1755. Rhodes: Oxford 744. Riedl 366. Sack: Freiburg 1375. Sallander: Uppsala 537bis. Schlechter-Ries 647. 648. Schüling 346. Sheehan: Vaticana E-37. Šimáková-Vrchotka 728. 729. Walsh: Harvard 1817. 1818. Whitesell: Harvard S1-1818A. ISTC ie00117000.
Adelaide SL. Agrigento BLucchesi. Alba Julia Batthyan. Amsterdam ehem. BPhilHermet, UB
. Angra do Heroísmo BP. Ann Arbor SpauldingColl. Arezzo BCiv. Assisi BCom. Augsburg Sem, SStB (3 Ex.). Austin UL (3 Ex.). Bamberg SB. Barcelona BU (def.). Basel UB. Belley [Bisch]. Bergamo BCiv (2 Ex.). Berkeley LawL
, UL (2 Ex.). Berlin *SB
(2 Ex., 2. Ex.†). Besançon BMun. Bilbao BDipFor
. Bologna BU, Gy. Boston (Mass.) Athen. Bratislava UKn. Bregenz Zisterz
. Brescia BQuerini. Brno UKn. Broni Collegiat. Brooklyn PrattIL. Bryn Mawr GoodhartL (2 Ex.). Budapest BAcadSci (2 Ex.), BN (2 Ex., 2. Ex. def.), BU. Bückeburg HB. Cagliari BCom, BU (def.). Cambridge DivinF, FitzwilliamM, KingC, TrinityC, *UL. Cambridge (Mass.) HoughtonL (3 Ex., 3. Ex. def.). Cape Town UL. Carpentras BInguimbert. Casale Monferrato Sem. Cesena BMalatest. České Budějovice OkresnKn. Châlons-en-Champagne BMun. Chapel Hill UL. Charleville BMun. Chatsworth L. Chicago NewberryL. Città del Vaticano BVat
(2 Ex.). Claremont HonnoldL. Cleveland PL. Clinton HamiltonC. Cluj-Napoca BU. Cologny BBodmer. Corvallis UL (def.). Cosenza BCiv. Cremona BStat. Dallas BridwellL. Deventer StB
. Dubuque C (2 Ex.). Durham UL. Erfurt StB
. Esztergom Erzbisch (2 Ex., 1. Ex. def., 2. Ex. def.). Faenza BCom. Fermo BCiv. Ferrara BCom. Fiecht Benedikt
. Firenze ArchS, BN (4 Ex.), BRiccard. Foligno Sem. Freiburg *UB
. Freising DomB
(def., 13 Bl. fehlen). Galesburg KnoxC. Genève BPU. Genova BBerio, BDurazzo, BU, Kapuz. Giessen UB. Glasgow UL
. Göttingen *SUB
. Göttweig Benedikt
. Gotha ForschB
. Gravina di Puglia BCap. Haag KglB
, MMeerman
. Halle FranckeStift
. Hamburg SUB
(def.). Hanover DartmouthC. Heidelberg *UB
(2 Ex.). Heilbronn StArch. Helsinki NB. Hempstead UL. Innsbruck ULB. Ithaca *UL. Kaufbeuren Jes. Kiel UB
. Killiney Franzisk. Klosterneuburg Aug. København *KglB. Kórnik Akad. Kraków BU. Kremsmünster Benedikt. Leiden BU
. Leipzig BuchM
, StB
. Leuven UB. Limoges BMun. Lisboa BN. Lodi BCom. Lonato BComo. London BL
(2 Ex.), RSoc?, VictoriaAlbertM, WellcomeMedL. Los Angeles UCaliforniaL. Louvain-la-Neuve BU. Lucca BStat (2 Ex.). Lucera BCom. Lüneburg RatsB. Lund UB. Madrid BN
(2 Ex.). Mainz GutenbergM. Manchester ChethamL, RylandsL
. Marienthal Zisterz. Messina Kapuz. Metz BMun. Middlebury C. Middletown UL. Milano BAmbros, BNBraid (3 Ex.), Cap. Mnichovo Hradiště ZamKn. Modena BEst. Fossano Sem (2 Ex.). Mondovì Sem (2 Ex.). Montréal BU (def.). Monza BCap. München *SB
(5 Ex.), *UB
. Münster Bisch. Napoli BN (5 Ex.), BU (2 Ex.), Orat, TheolF. Neustadt K. New Haven UL (2 Ex.). New York ButlerL (2 Ex.), GrolierClub, *MorganL, PL, UnionTheolSem. Newark (N.J.) PL. Nice BMun. Nicosia BCom. Notre Dame UL. Nürnberg StB
. Oldenburg LB (def.). Oxford Bodl (3 Ex.), HertfordC, KebleC. Padova BAnton, BCiv (def.), BU (3 Ex.). Palazzolo sull’Oglio BCiv (Bl. 1 u. 182 fehlen). Palencia Catedr. Palermo BCom (2 Ex.), BRegion (2 Ex.). Palma de Mallorca BP. Paris Arsenal, BN (2 Ex.), Genev, Mazarin. Parma BPalat (2 Ex.). Pavia BU. Pesaro BOliveri. Philadelphia CPhysicians, FreeL (2 Ex.). Piacenza BCom. Pisa Sem. Poitiers BMun. Poznań BRaczynski. Praha NKn, NM, Präm. Princeton UL
(3 Ex.). Providence ABrownL, HayL. Provo UL. Québec BU. Ravenna BClass, Erzbisch. Rio de Janeiro BN. Rochester (N.Y.) UL. Roma BAngel, BCasanat, BCorsin
(2 Ex.), BN
(3 Ex., 3. Ex. def.). Rothenburg Konsist (def.). Rovigo BConcord (def.). Saint Louis UL. Salzburg UB. San Daniele del Friuli BCom. San Francisco PL. San Juan CasaLibro (def.). Sankt Florian Aug. Sankt Gallen Benedikt, StB
. Sankt Paul Benedikt. Sankt Petersburg Akad (2 Ex.), NB (2 Ex.). San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Sassari BU (def.). Schaffhausen StB. Schulpforte Sch. Schwaz Franzisk
. Segovia Catedr. Siena BCom. Siracusa Sem (def.). Stanford UL. Stockholm KglB. Strasbourg BNU. Stuttgart *LB
(3 Ex.). Sydney SL. Székesfehérvár Bisch, Sem. Toledo BP. Torino BNU. Toulouse BMun. Trento SemI (def.). Treviso BCap. Trieste BCiv. Trogen KantB. Überlingen LeopoldSophieB
(def.). Uppsala *UB (3 Ex.). Urbana UL. Västerås StB. Velletri BCom. Venezia *BNMarc (2 Ex., 1. Ex. def.), MCorrer (3 Ex.). Vercelli BAgnes, M, Sem. Veroli Abt, BGiovard. Verona BCiv. Versailles BMun. Vicenza BBertol. Warrington ehem. MunL. Warszawa BU. Washington (D.C.) FolgerL (2 Ex.), LC (3 Ex., 3. Ex. def.), UL. Wellington TurnbullL. Wien Domin
, *NB
(3 Ex.). Williamstown ChapinL. Wolfenbüttel HerzogAugustB. Worcester (Mass.) UL. Wrocław *BU. Würzburg UB
(2 Ex., 1. Ex. def., 2. Ex. def.). Xanten Stift. Zadar Franzisk?. Zagreb Metropol.
Gesamtüberlieferung: 338 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Historia ecclesiastica
Ausgabe, griech. u. lat., von Eduard Schwarz u. Theodor Mommsen, Leipzig 1903–1909.
09434 Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica, lat. von Rufinus Tyrannus. [Utrecht: Nicolaas Ketelaer und Gerard Leempt], 1474. 
206 Bl. [a–g¹⁰h–k⁸l–o¹⁰pq⁸r–v¹⁰xy⁸]. 31 Z. Typ. 1B:122G. Min. f. Init.
Bl. 1 leer. Bl. 2a Euſebij ceſarienſis epiſcopi eccleſiaſtica hyſtoꝛia per rufinum  virū eloquētiſſimū de greco in latinū traducta Incipit feliciter.  Pꝛologus.  (p)Eritoꝛum dicunt eſſe medicoꝛum. vbi  īminere vrbibus vel regionibus generales viderint moꝛbos pꝛouidere … Bl. 3b Incipiunt capitula libꝛi pꝛimi.  … Endet Bl. 10b Z. 30 Expliciūt capitula eccleſiaſtice hyſtoꝛie.  Bl. 11a Incipit pꝛefacio Euſebij ceſarie ei ſuꝑ eccleſiaſticā hyſtoꝛiā  De deitate criſti et ꝙ deus ē ds et creatoꝛ oīm ac diſpenſatoꝛ  vniuerſoꝝ ipſe ſit. ſcdʾm ea  in lege et pꝛophetis ſcripta ſunt.  (ſ)Vcceſſiones ſanctoꝛum apoſtoloꝝ et temꝑa  que a ſaluatoꝛe noſtro ad nos vſqz decurſa  ſunt … Bl. 18a Z. 14 Incipit liber pꝛimus eccleſiaſtice hyſtoꝛie. De tempoꝛe  natiuitatis criſti ſcďm carnem. Capitulum .i.  (i)Gitur ſecundo et quadrageſimo īperij ceſaris auguſti āno. … Lage c Et per hoc rata inuenitur at integra generatio : et ea quam  … Endet Bl. 205b Z. 17 … ipſe romano imperio ꝑ annos decem et ſeptem feliciter gubernato ad meliora migrauit: cū pijſſimis pꝛincipibꝯ ꝑcepturus  pꝛemia meritoꝝ.  Euſebij ceſarienſis epiſcopi eccleſiaſtica hyſtoꝛia per rufinū  virū eloquētiſſimū de greco in latinū traducta. explicit feliciť.  Mᵒccccᵒ.lxxiiij.ᵒ  Bl. 206 leer.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 4. Haag KglB (IISTC). Gent BU (Digitalisat). Utrecht BU (Digitalisat).
HC 6709. CA 711. Hellinga: PT I 11.II 446. ILC 968. CBB 1427. Ce³ E-124. CSA 193. IDL 1740. Pell 4636. VB 4941.5. Pr 8841. BMC IX 6.IB 47033. Bod-inc E-041. Chantilly 718. Madsen 1516. Oates 3302. Rhodes: Oxford 747. ISTC ie00124000.
Antwerpen UB. Berlin *SB
. Brussel BR. Cambrai BMun. Cambridge *UL (def.). Cape Town NL. Chantilly MConde. Douai BMun. Durham UL (2 Ex.). Gent BU. Glasgow UL
(2 Ex.). Göttingen *SUB. Haag KglB
, MMeerman (2 Ex.). København *KglB. Lindau StB. London BL
. Maastricht StB
. Manchester RylandsL
. New Haven UL. New York *MorganL. Norrköping *StB. Ochsenfurt GanzhornB. Oxford AllSoulsC, Bodl (2 Ex.). Paris BN. Providence ABrownL. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Uden Kreuzh. Utrecht BU. Washington (D.C.) LC. Wien *NB
.
Gesamtüberlieferung: 36 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09435 Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica, lat. von Rufinus Tyrannus. [Strassburg: Heinrich Eggestein, nicht nach 1475]. 
129 Bl. [a–g¹⁰h⁷i⁸k–n¹⁰o]. 2 Sp. 40 Z. Typ. 5:93G.
Bl. 1aα Pꝛologꝯ. Beati. Iheronimi pꝛeſbiteri ī hiſtoꝛias. Eccľaſticas. Diui. Euſebij. Ceſarienſis. Epiſcopi  Incipit feliciter.  [⁸]Eritoꝛum dicunt eſſe me-dicoꝛum. vbi  imminere vꝛbibus … Lage b in crucē agendū eſſe decreuit. nō de  … Endet Bl. 128bβ Z. 13 … cū pijſ-ſimis pꝛincipib pꝛecepturꝯ mia  meritoꝛum Deo gas  Libꝛi Hiſtoꝛie Eccleſiaſtice. Diui  Enſebij. Ceſarienſis. Ei. Finiut  feliciter  Bl. 129 leer.
Anm. 1. Der Druckfehler Bl. 128bβ Z. 17 Enſebij auch verbessert Euſebij (BMC I 73, IB 788; z.B. Ex. Halle ULB. 2. Ex. London BL).
Anm. 2. Christie’s (New York) 14.XII.2001 Nr 38 m. Prov. Perryville Sem (Dublette Berlin KglB).
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 5. München SB (Digitalisat).
HC 6708. Ce³ E-125. CIH 1279. IBP 2093. IDL 1741. Pell 4635. CRF II 179. CRF VI 783. CRF XIII 850. VB 2152. BSB-Ink E-110. Pr 289. BMC I 73.IB 787. 73.IB 788. Bod-inc E-042. Borm: IG 979. Chantilly 717. Hubay: Augsburg 771. Juntke: MarienB 158. Madsen 1520. Nentwig 156. Oates 121. Sack: Freiburg 1376. Voulliéme: Trier 1311. Walsh: Harvard 98. Zedler: Nassau 265. ISTC ie00125000.
Aarau KantB. Augsburg SStB. Basel UB. Berlin *SB
(2 Ex.). Bern UB. Bloomington LillyL. Braunschweig StB. Cambridge UL. Cambridge (Mass.) HoughtonL. České Budějovice OkresnKn. Chantilly MConde. Città del Vaticano BVat
. Cluj-Napoca BU. Darmstadt *ULB. Durham UL (2 Ex.). Eger Erzbisch. Erfurt StB
. Firenze BN
. Freiberg K. Freiburg *UB
. Haag KglB
, MMeerman
. Halle MarienB
, ULB (2 Ex.). Hannover StB. Hungen PfarrB. Iowa City UL. Karlsruhe LB
(2 Ex.). København *KglB. Köln UStB
. Leipzig BuchM
. Lilienfeld Zisterz
. Limburg BischB
. London BL
(2 Ex.). Luzern ZB. Magdeburg ehem. Gy. Mainz GutenbergM. Manchester RylandsL
. Marburg UB. Michelstadt K. Montpellier BVille. München *SB
(3 Ex.), *UB
(2 Ex.). New Haven UL. Nürnberg LKArch, StB
. Oxford Bodl. Paris BN, Mazarin. Perryville ehem. Sem. Philadelphia FreeL. Praha Kap. Regensburg AlteKapelle, BischZB. Sankt Gallen Benedikt. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Solothurn ZB
. Strasbourg BNU (def.). Stuttgart *LB
(3 Ex.). Trier StB. Überlingen LeopoldSophieB
. Washington (D.C.) LC. Wien Benedikt, *NB
. Williamstown ChapinL (2 Ex.). Włocławek Sem (Rubr. 1475). Wolfenbüttel HerzogAugustB
. Wrocław BU. Würzburg UB
(2 Ex.).
Gesamtüberlieferung: 81 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09436 Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica, lat. von Rufinus Tyrannus. Rom: [Johannes Philippus de Lignamine], 15.V.1476. 
220 Bl. [a–m¹⁰n¹²o¹⁰p⁸q–y¹⁰]. 32–34 Z. Typ. 1*:125R.
Bl. 1a leer. Bl. 1b IOHANNES PHILIPPI DE LIGNA-MINE MESSANENSIS SICVLUS  AD .S.D.N. SIXTVM .IIII. PON. MAX.  []Tudium meum ſemper fuit beatiſſime pater  … Bl. 3a Liber Hyſtorię eccleſiaſticę Euſębii Cęſarie quā beatꝯ  Ruffinus pręſbiter de Gręco in latinū trāſtulit Incipit.  Prologus eiuſdem Ruffini fęliciter incipit.  [⁶]ERITORVM DICVNT  eſſe medicorum vbi immine vrbibus  … Lage b ad ipſum Abrahā reſponſa huiuſcemodi deferuntur. Et  … Endet Bl. 219a Z. 20 … cum piiſſimis principibus -cepturiis pręmia meritorum.  Milleſimo .CCCC.LXXVI. Die .X.V.  Maii. P. M. Sixti quarti. Anno eius  Quinto completū eſt hoc opus Rome.  Bl. 219b Reg. in 3 Sp. Endet Bl. 220a Sp. 3 Z. 10 de diuerſis  Bl. 220b leer.
Anm. 1. Folgende Abweichungen kommen vor: Bl. 3a Z. 1 Euſebii Cęſariēſis, Z. 2 gręco (z.B. 1. Ex. Napoli BN), Z. 3 Rufini (z.B. 2. Ex. Napoli BN).
Anm. 2. Anstatt der Widmung an Sixtus IV. auch Widmung an Kardinal Guillaume dʼ Estouville; Lage a und einzelne Blätter der Lagen b u. c neu gesetzt.
 
Bl. 1 leer. Bl. 2a REVERENDISSIMO In chriſto patri & domino  do Guillermo de Eſtoutauilla Epiſcopo Oſtienſi ſanctę  Romanę eccleſię Cardinali Rothomagenſi. Iohannes  Philippus de lignamine Meſſa. S. D. N. P. familiaris.  [³]Olet eſſe mei moris id mihi … Bl. 3a Incipit Liber Historię eccleſiaſticę Euſebii cęſariēſis quā  beatus Ruffinus pręſbiter de gręco in latinum tranſtulit.  Incipit Prologus eiuſdem Ruffini.  [⁶]ERITORYM DICVNT ESSE  medicorum ubi imminere urbibus … (Pell 4637A; z.B. Ex. Baltimore ArtM. Berlin SB. 3–5 Ex. Città del Vaticano BVat. Dijon BP. London BL. Lyon BMun. 3. u. 4. Ex. Napoli BN. 2. Ex. Paris BN. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Venezia BNMarc. Wien NB).
 
In der Widmung an Estouville heißt es u. a.: Agitur iam tertius annus, reverendissime pater, ex quo benignitate et gratia Xysti IV. pontificis maximi in eius familiaritatem adscitus sum. … Numquam tamen ab instituo meo discessi; nam posteaquam haec impressoria ac proprie divina ars miro excogitata ingenio ad nos pervenit, studui pro virili aliquid mortalibus non tam mihi utile quam illis gratum et necessarium affere, tametsi propter varias animi curas reique familiaris angustias non absque summo labore id egerimus. Itaque supra quinque milia diversorum autorum volumina in hanc usque diem nostro iussu impressa sunt. Inter quae sunt opuscula illa egregia de sanguine christie, de potentia Dei et de futuris contingentibus ab ipso summo pontifice sancte praemeditata, graviter scripta, luculenter edita et apposite disputata.
Anm. 3. Christie’s (New York) The Estelle Doheny Collection from St. Mary’s of the Barrens, Perryville, Missouri: Fine Printed Books and Manuscripts (14.XII.2001) Nr 137 m. Prov. Perryville Sem. — Sotheby’s (London) The Library of William O’Brien. Property of the Milltown Park Charitable Trust (7.VI.2017) Nr 150 m. Prov. Dublin Milltown.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 4. Madrid AcadHist (Digitalisat).
HC 6710. Ce³ E-126. IBE 2339. IDL 1742. IGI 3761. Pell 4637A. CRF XI 414. VB 3338. BSB-Ink E-111. Pr 3398. BMC IV 34.IB 17419. Bod-inc E-043. Chantilly 718. ISTC ie00126000.
Agrigento BLucchesi. Arezzo BCiv (def.). Baltimore ArtM. Bath PL. Berlin *SB
(Bl. 220 fehlt). Bryn Mawr GoodhartL. Cava dei Tirreni Benedikt. Chantilly MConde. Chatsworth L. Chicago NewberryL. Città del Vaticano BVat
(5 Ex.). Dallas BridwellL. Dijon BMun. Dillingen StudB?. Dublin ehem. Milltown. Durham UL. Edinburgh NL
. Ferrara BCom. Firenze BN, BRiccard. Haag KglB
. Hartford TrinityC. Kremsmünster Benedikt. London BL
. Lugano BCant (def.). Lyon BMun (def.). Madrid AcadHist
. Mahón BP. Mainz GutenbergM (Fragm. 2 Bl.). Manchester RylandsL
. Milano BNBraid. Monreale BCom. Moskva GosB. München *SB
(Bl. 1, 211 u. 220 fehlen). Napoli BN (4 Ex.), BU. New Haven UL. New York GenTheolSem. Oxford Bodl. Padova BCap. Palermo BCom, BRegion. Paris BN (2 Ex.), Genev. Perugia BAugust. Pisa Sem (def.). Princeton UL. Providence ABrownL. Ravenna BClass (2 Ex.). Roma BAngel, BCasanat (2 Ex.), BCorsin
(2 Ex.), BLancis
. San Daniele del Friuli BCom. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Sevilla BColomb. Stonyhurst C. Stuttgart LB
. Subiaco Benedikt. Tarazona Catedr. Torino BNU. Vancouver UL. Venezia *BNMarc. Washington (D.C.) LC. Wien *NB
. Williamstown ChapinL.
Gesamtüberlieferung: 77 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09437 Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica, lat. von Rufinus Tyrannus. Mantua: Johann Schall, [nicht vor 15.]VII.1479. 
172 Bl. [a–s⁸t–y⁶⁸]. Seitenkust. 34 Z. Typ. 3:111R. Min. f. Init.
Bl. 1a leer. Bl. 1b ILLVSTRISSIMO & Inuictissimo Mantuanorum Principi  Frederico Gonzage Iohannes Schallus Heroſfeldenſis phyſicus  obſequentiſſimus.  (f)Verunt multi Criſtianiſſime prīceps priſcis nouiſ  temporibus. … Endet Bl. 2b Z. 24 … Mantue apud ſanctum Alexandrum  die.xv. Iulii .M.cccc.lxxix. Bl. 3a Incipiunt Capitula primi libri hyſtorie eccleſiaſtice.  … Endet Bl. 8b Z. 31 Expliciunt capitula totius operis.  Bl. 9a Incipit prologus Rufini preſbyteri in hyſtoriam eccleſiaſticam  ad Cromatium epiſcopum.  (p)Eritorum dicūt eſſe medico: ubi īminere urbibus … Lage c ea  ꝓphrte predixerāt cōſecuta ē. Exquo uti tēpore īterrupta  … Endet Bl. 171b Z. 20 … cum  principibus piiſſimis percepturus premia meritorum.  Explicit liber eccleſiaſtice hyſtorie.  Tranſtulit Auſonias iſtud Rufinus ad aures  Euſebii clarum Caeſarienſis opus.  Schallus Ioannes celebri Germanicus arte  Aere premit. Mantus principe Foederico.  Quom datus eſt finis. referebat Iulius annos  Mille quater centum ſeptuaginta nouem.  Hunc eme qui docti nomen. qui limen Olimpi  Quaeris. habet praeſens munus utrū liber.  Hinc coeleſte bonum: ſanctoſ docebere mores  Et prodeſſe magis lectio nulla poteſt.  Bl. 172 leer.
Anm. 1. Bl. 1b Z. 2 auch Federico (HC u. Pell; z.B. Ex. Huesca BP) und Gonsage (z.B. Ex. Paris Mazarin).
Anm. 2. Swann Galleries (New York) 27.X.2015 Nr 143 m. Prov. Overbrook Sem (def.).
HC 6711. CBB 1428. Ce³ E-127. CIH 1280. Gspan-Badalić 265. IBE 2340. IBP 2094. IBPort 688. IDL 1743. IGI 3762. Kaplan 205. Pell 4638. CRF I 585. CRF II 180. CRF III 334. CRF IV 187. CRF VI 784. CRF X 281. CRF XI 415. CRF XIII 851. VB² 3022. BSB-Ink E-112. Pr 6908. BMC VII 933.IB 30665. Bod-inc E-044. Chantilly 719. Collijn: Stockholm 399. Collijn: Uppsala 535. Dubowik 15. Günther 1899. Madsen 1517. Mendes: Lisboa 512. Oates 2590. 2591. Ohly-Sack 1108. 1109. Rhodes: Oxford 748. Sack: Freiburg 1377. Šimáková-Vrchotka 732. Walsh: Harvard 3341. 3342. ISTC ie00127000.
Aarau KantB. Alba Julia Batthyan. Amiens BMun. Amsterdam ehem. BPhilHermet. Ann Arbor SpauldingColl. Arezzo BCiv. Arras BMun†. Averbode Präm (def.). Baltimore ArtM. Bamberg SB (2 Ex.). Barcelona BU (4 Ex.), Catedr. Basel UB. Bergamo BCiv (2 Ex., 1. Ex. def.). Berkeley UL (2 Ex.). Berlin *SB
(2 Ex.). Bloomington LillyL. Bologna BU (3 Ex.), Gy (2 Ex.). Bonn ULB
. Bourges BMun. Bregenz Zisterz
. Brescia BQuerini. Brno UKn. Bryn Mawr GoodhartL. Budapest BN. Busto Arsizio BCap. Bydgoszcz BU
(def.). Cambridge FitzwilliamM, *UL (2 Ex.). Cambridge (Mass.) HoughtonL (2 Ex.). Cesena BMalatest. Chantilly MConde. Chapel Hill UL. Chatsworth L. Chicago NewberryL. Chiusi della Verna Franzisk. Città del Vaticano BVat
(7 Ex.). Claremont HonnoldL. Dallas BridwellL. Darmstadt *ULB. Deventer StB. Dresden SUB (z.Z. Moskva GosB). Dublin TrinityC. Dunedin SelwynC
(Bl. 1 fehlt), UL. Durham UL. Edinburgh UL (def.). Eichstätt UB (2 Ex.). Evanston UL. Fermo BCiv (def.). Ferrara BCom. Firenze BLaur, BMarucell (2 Ex.), BN (3 Ex.), BRiccard. Frankfurt (Main) UB (2 Ex.). Freiburg UB
(def.). Fulda HLB. Genova BDurazzo, BU. Geras Präm (letztes Bl. def.). Glasgow UL. Göttingen *SUB. Göttweig Benedikt
. Gries Benedikt. Guadalajara BP
. Haag MMeerman
. Halle ULB (def.). Hamburg SUB
. Huesca BP. Imola BCom. Jena ULB. Innsbruck ULB. Karlsruhe LB
(2 Ex.). Klosterneuburg Aug. København *KglB. Kremsmünster Benedikt. Kroměříž Erzbisch. Lampeter UL. Lancaster (Pa.) HistSoc. Latrobe C. Leeds UL. Leipzig BuchM
, UB
. Leuven UB†, TheolF. Liège ehem. Sem
. Linz KathTheolHochSch, LB. Lisboa BN. Liverpool UL. Ljubljana Franzisk. Lonato BComo. London BL
(2 Ex.), Lambeth, PaulCathedr, SocAntiquar, UL, WilliamsL. Lublin Sem. Lucca BCap, BStat (3 Ex.), Sem. Lugo BCom. Lyon BMun, UCathol (def.). Macerata BCom. Madrid BN, BU, FundacMarch, PalacR. Mainz GutenbergM (2 Ex.). Manchester RylandsL (3 Ex.). Mantova BCom (2 Ex.). Metten Benedikt (def.). Milano BAmbros, BNBraid, BServ (2 Ex.), BTrivulz (2 Ex.). Minneapolis UL. Modena BEst. Montpellier BU (def.). Montréal OslerL. Moskva GosB (2 Ex.). München *SB
(3 Ex.), *UB
. Napoli AccadPont
, BN (3 Ex.), BU, Sem. New Haven UL. New Orleans TheolSem. New York ButlerL, MorganL (2 Ex.), PL. Nice BMun. Nitra Bisch (def.). Nürnberg StB
. Olomouc SKn (2 Ex.). Orléans BMun. Oslo NB (3 Ex., 2. Ex. def., 3. Ex. def.). Overbrook ehem. Sem (def.). Oxford Bodl (def.), CorpChristC, QueenC. Palermo BCom, BRegion. Pamplona BCatedr. Paris Arsenal, BN (2 Ex.), Mazarin. Parma BPalat (3 Ex.). Passau SB. Pavia BU (2 Ex.). Perryville ehem. Sem. Perugia BAugust. Philadelphia CPhysicians, FreeL (3 Ex.). Piacenza BCom (3 Ex.). Praha NKn. Prešov SKn. Providence HayL. Provo UL. Rajhrad Benedikt
. Ravenna BClass (3 Ex.). Roma BAngel, BCasanat, BCorsin
, BN
, CScozzese. Rovigo BConcord, Sem. San Daniele del Friuli BCom. San Juan CasaLibro. Sankt Gallen Benedikt. Sankt Petersburg Akad, NB. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Sassari BU. Scranton UL. Segovia Catedr. Sevilla BColomb. Siena BCom. Stams Zisterz
. Stanford UL. Stockholm *KglB. Strängnäs Dom. Strasbourg BNU. Stresa Rosminiani. Stuttgart *LB
(2 Ex.). Sydney SL. Syracuse UL. Torino BNU (5 Ex.). Toulouse BMun (2 Ex.). Tours BMun†. Trento BCom, Franzisk (2 Ex.). Troyes BMun. Uppsala *UB. Urbana UL. Ushaw C. Utrecht BU (2 Ex.). Valognes BMun. Valencia BValenc
. Venezia *BNMarc (2 Ex.), Kapuz. Verona BCap (2 Ex.), BCiv (3 Ex.), Sem. Vicenza BBertol. Villanova UL. Volterra BGuarnacci (def.). Warszawa Sem. Washington (D.C.) LC (2 Ex.). Wien LiechtensteinB†, *NB
(3 Ex.). Williamstown ChapinL. Windsor RL. Wrocław BOssolinski. Würzburg UB
. Zaragoza Sem.  — Hale (Mexico City). Holkham Hall (Norfolk).
Gesamtüberlieferung: 289 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
8 Sp.120a Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica. Daran: Beda: Historia ecclesiastica gentis Anglorum. Speyer, 1490. 
H 6712. PA III 26.40. Maittaire IV 525.
Nicht nachweisbar.
09438 Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica, lat. von Rufinus Tyrannus. Hrsg. Gaufredus Boussardus. Mit Beig. des Publius Faustus Andrelinus. Paris: Pierre Levet für sich selbst und Johann von Koblenz, 31.VIII.1497. 
112 Bl. a–l⁸m⁶A⁸B¹⁰. 1 u. 2 Sp. 47 Z. Typ. 1:78G, 2:114G, 8:180G. Min. f. Init. Rubr. α. DrM I. KolTit. Marg.
Tit. Hyſtoꝛia eccleſiaſtica.  DrMBl. 1b ⁌ Gaufridus Bouſſardus theologoꝝ minimus / do ſtephano poncher iuris pōti-ficii pariter ⁊ īperatoꝛii interti Celeberrimo oīmqz bonarū litteraru amantiſſimo  atqz in ampliſſimo galliaꝝ ſenatu pꝛeſidēti digniſſimo .S.P.D.  [³]Ccleſiaſtice hiſtoꝛie vtilitatē … Bl. 2bα ⁌ Incipit ꝓlogus Rufini pꝛeſbiteri in hyſtoꝛiam eccleſiaſticā ad Cromatium epi-ſcopum.  (p)Eritoꝛum dicunt eſſe medicorum / vbi īminere vꝛbibus … Sign. b ad initiū caiphe ꝑtenderit. In quibus ſpa … Endet Bl. 93bβ Z. 27 cu pꝛincipibus piiſſimis percepturus pꝛe-mia meritoꝛum.  ⁌ Euſebii ceſariēſis eccľiaſtica finit hyſtoria ꝑ magiſtru goffredu bouſſardū ſacre  pagine doctoꝛe eximiu exactiſſime coꝛꝛ-ecta et emēdata. diligentia petri leuet pariſii impꝛeſſa. expenſis Iohānis de cōbelēs  et pꝛefati leuet. Anno .19. pꝛidie kalen-das ſeptembꝛes.  Bl. 94 leer. Bl. 95α m. Sign. A, Kopf Tabula  α (a)Bagarus rex ad chꝛiſtū curſoꝛem cū epiſtola mittit. … Endet Bl. 111aβ Z. 28 ⁌ Finit tabula.  ⁌ Publii fauſti Andrelini foꝛoliuēſis re-gii poete laureati ī euſebiū ceſariēſē a magiſtro goffredo buſſardo eximio ſacre pa-gine doctoꝛe pariſienſi ſūma cum diligen-tia caſtigatū.  Z. 34 ⁌ Carmen.  5 Dist. ⁌ Inclita ſi queris ſanctoꝛū geſta viroꝛuz  … Z. 44 Sed nihil eſt qď non ſedula cura nouet.  Bl. 111b u. 112 leer.
HC 6713. C 2358. CBB 1429. Ce³ E-128. IBE 2341. IBPort 689. IGI 3763. Pell 4639. CRF I 586. CRF III 335. CRF V 337. CRF VI 785. CRF X 282. CRF XI 416. CRF XII 230. CRF XVII 232. VB 4737.15. Pr 8067. BMC VIII 103.IB 39931. Bod-inc E-045. Madsen 1518. Mendes: Lisboa 513. Oates 2993. Rhodes: Oxford 749. ISTC ie00128000.
Aarau KantB. Berlin *SB†
. Birmingham OscottC. Bonn *ULB
. Boulogne-sur-Mer [BMun]. Brussel BR. Bryn Mawr GoodhartL. Cambrai BMun. Cambridge GonvilleC, PeterHs, TrinityC, *UL. Chalon-sur-Saône [BMun]. Chicago NewberryL. Dallas BridwellL. Épinal [BMun]. Ferrara BCom. Genova BU. Grenoble BMun. København *KglB. Le Mans BMun. León CSanIsidoro. Lisboa BN (def.). London BL
(Bl. 14-16, 25-32, 73 u. 102 fehlen). Madrid BN, PalacR. Maynooth PatrickC. Metz BMun. Middlebury C. Mons BU (2 Ex.). Orléans BMun. Oxford Bodl, ExeterC. Palermo BCom. Paris BN (3 Ex.), BU, Mazarin (2 Ex., 1. Ex. def.). Rio de Janeiro BN. Roanne BMun (def.). Rouen BMun. Saint Andrews UL. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Santander BP
. Santiago de Compostela BU
. Semur-en-Auxois BMun. Sevilla BColomb, BU
. Stuttgart LB
. Toronto UL. Toulouse BMun (def.). Tours GrandSem. Troyes BMun
. Ventimiglia BApros. Verdun BMun. Vesoul BMun
.
Gesamtüberlieferung: 59 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
8 Sp.121a Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica, lat. von Rufinus Tyrannus. Hagenau, 1500. 
H 6715. PA I 453.42. VD16 E 4270. CBB 1431. CRF XIII S. 323. Johnson-Scholderer: GermB S. 290. ISTC ie00129500.
Verwechslung mit der Ausgabe: Hagenau: Heinrich Gran für Johannes Rynman, 7.XII.1506 (Pr 11631).
Reproduktionen: Jena ULB (Digitalisat). München SB (Digitalisate) (Ex. 1), (Ex. 2). Wien NB (Digitalisat).
Detroit PL (def.). Freiburg UB. Gotha ForschB. Jena ULB (def.). Köln UStB. Leipzig UB (2 Ex.). London BL
. München SB (2 Ex., 1. Ex. def.). Strasbourg BNU (def.). Trier StB (2 Ex.). Wien NB. Würzburg UB (def.).
Gesamtüberlieferung: 15 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09439 Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica, lat. von Rufinus Tyrannus. Daran: Beda: Historia ecclesiastica gentis Anglorum. Strassburg: [Georg Husner], 14.III.1500. 
160 Bl. 〈2–4〉⁶a⁸b–n⁶o⁸p–zAB⁶. 2 Sp. 50 Z. Typ. 5:156G, 6:80G. Min. f. Init. KolTit.
Tit. Eccleſiaſtica Hiſtoꝛia diui Euſe-bii: et Eccleſiaſtica hiſtoꝛia gentis  angloꝛum venerabilis Bede : cuz  vtrarū hiſtoꝛiarū per ſingulos  libꝛos recollecta capituloꝛum annotatione.  Bl. 2a m. Sign. 2, Kopf Tabula  α Eccleſiaſtice hiſtorie ꝑ .xj. libꝛos elegantiſſimo ſtilo digeſte bꝛeuis annotatio: ſinguloꝛū capľoꝝ  materiam: atqz oꝛdinem exponens.  … Endet Bl. 6aβ Z. 44 Explicite ſunt recollecte capituloꝛū annotatiōes libꝛoꝝ eccľia-ſtice hiſtoꝛie gentis angloꝛum.  Bl. 6b leer. Bl. 7a, Tit. Eccleſiaſtica hyſtoꝛia  Bl. 8aα m. Sign. a2 Incipit pꝛologus Rufini ſbyteri in  hyſtoꝛiā eccleſiaſticā ad Cromaciū em.  (p)Eritoꝝ dicūt eſſe medicoꝝ : vbi  īminere vꝛbib … Sign. b Narratio de abagaro rege. ⁊ exemplū  … Endet Bl. 94aβ Z. 46 … cū pijſſimis ncipib ꝑcepturꝯ mia meritoꝝ.  Expliciut libꝛi eccľiaſtice hiſtoꝛie.  Bl. 94b leer. Bl. 95aα m. Sign. p Incipit ꝓlogus venerabilis Bede in  eccleſiaſticā hiſtoꝛiā gentis Angloꝝ.  (g)Loꝛioſiſſimo regi Cioluu-leo: Beda famuluſ  chꝛiſti ⁊ pꝛeſbyter.  … Bl. 95bα Z. 36 Incipit liber mus eccleſiaſtice hiſtorie gentis Angloꝝ : cum recollecta capi-tuloꝛum annotatione.  De ſitu Bꝛitānie vel Hybernie: ⁊ pꝛi-ſcis eaꝝ incolis. Capľm. .  (b)Ritānia oceani inſula cui quondaz Albion nomē fuit inter ſeptē-trionem ⁊ occidente locata  ē. … Endet Bl. 160aβ Z. 41 … Anno ab incarnatioe domini .xlvj.  Claudius ſcďs romanoꝛum bꝛitanniam  adiens plurimā inſule partem in deditionem accepit.  Libꝛi eccľiaſtice hiſtoꝛie gēt Angloꝝ  imſſi ī inclyta ciuitate Argentine. diligēter reuiſi ac emedati finiūt feliciter. Anno ſalutis ne Milleſimongenteſimo  xiiij. die Marcij  Bl. 160b leer.
Anm. Christie’s (New York) The Estelle Doheny Collection from St. Mary’s of the Barrens, Perryville, Missouri: Fine Printed Books and Manuscripts (14.XII.2001) Nr 52 m. Prov. Perryville Sem.
HC 6714. C 932. 2356. CBB 1430. Ce³ E-129. CIH 1281. Feigelmanas 155. IBE 2342. IBP 2095. IBPort 690. IDL 1744. IGI 3764. IJL² 169. Kaplan 206. Pell 4640. CRF I 587. CRF XII 231. CRF XIII 852. VB 2529.3. BSB-Ink E-113. Pr 747. BMC I 162.IB 2377. Bod-inc E-046. Borm: IG 980. Collijn: Stockholm 400. Collijn: Uppsala 536. Finger: Düsseldorf 370. Hartig: Paderborn 246. 247. Hubay: Augsburg 772. Hubay: Eichstätt 361. Juntke: Eisleben 34. Madsen 1519. Oates 270. Raffel: Weimar 200. Rhodes: Oxford 750. Sack: Freiburg 1378. Scheidegger-Tammaro 552. Stewing: Rudolstadt 36. Voulliéme: Trier 1350. Walsh: Harvard 304. ISTC ie00129000.
Aarau KantB (def.). Adelaide SL. Aix-en-Provence BMejanes. Alessandria BCiv. Amberg ProvB. Amiens BMun. Augsburg SStB, UB. Austin UL. Bamberg SB (2 Ex.). Barcelona BU. Barth K
. Basel UB. Berlin *SB
(3 Ex., 3. Ex. Bl. 7, 131–160 fehlen). Besançon BMun. Bethlehem Arch. Bloomington LillyL. Brandenburg DomArch. Bratislava UKn. Bregenz Zisterz
. Brussel BR. Bryn Mawr GoodhartL. Budapest BAcadSci, BN. Cambridge KingC, TrinityC, UL
(2 Ex.). Cambridge (Mass.) HoughtonL. Catania BU. České Budějovice OkresnKn. Chartres BMun†. Chicago NewberryL, UL. Città del Vaticano BUUrbania, BVat
. Coburg LB. Como BCom. Dallas BridwellL. Dublin MarshL. Düsseldorf *ULB. Durham UL (2 Ex.). Eichstätt UB
(3 Ex.). Einsiedeln Benedikt. Eisleben K
. Eton C. Firenze BN
. Freiburg *UB
(2 Ex.). Gaesdonck CAugust
. Gent BU. Görlitz OberlausitzBWiss
. Göttingen *SUB. Göttweig Benedikt
. Gostyń Orat. Graz *UB (2 Ex.), ZBFranzisk. Greifswald GeistlMin
. Haag KglB
(def.). Halle ULB. Herzogenburg Aug
(2 Ex., 2. Ex. def.). Hino UL. Karlsruhe LB
. Klagenfurt UB. København *KglB (def.). Köln UStB
. Konstanz Gy
. Kraków BU, Domin. Kremsmünster Benedikt. Leeds UL. Ljubljana NUKn
(2 Ex.). London BL
(3 Ex., 3. Ex. def.), Lambeth, SionC, WellcomeMedL (def.). Lund UB. Luxembourg BN. Magdeburg ehem. Gy. Mainz GutenbergM. Manchester RylandsL
(Bl. 95–160). Marburg UB. Maredsous Benedikt. Melbourne SL. München *SB
(7 Ex.), *UB
(3 Ex.). Neustadt K. New Haven UL. New York NewYorkUL. Nice BMun (Bl. 9–96). Norrköping StB. Nürnberg StB
. Olomouc SKn. Oslo NB (2 Ex., 2. Ex. Beda). Osnabrück GyCarol†, VGesch?. Oxford Bodl (3 Ex., 3. Ex. def.), NewC. Paderborn AkadB (2 Ex.). Palma de Mallorca BP. Paris BU. Passau SB. Pelplin Sem. Perleberg K. Perryville ehem. Sem (Bl. 1–94). Poughkeepsie C (def.). Poznań BRaczynski, Erzbisch. Princeton UL
. Praha Kap, NKn (3 Ex.). Provo UL. Rudolstadt StB
. Salamanca BU (1). Salzburg BenediktPeter, UB. Sankt Gallen Benedikt. Sankt Petersburg NB. Sankt Pölten Bisch. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Stanford UL. Stockholm *KglB (2 Ex.). Stonyhurst C. Strasbourg BNU (2 Ex.), BVille. Stuttgart *LB
. Tarragona BP (2). Toledo BP. Toronto UL. Trento BCom, Franzisk (2). Trier StB (2 Ex.). Troyes BMun
. Truro ehem. PhillpottL (2006 verkauft). Uppsala *UB. Urbana UL. Versailles BMun. Vilnius NB (def.). Warszawa BN. Washington (D.C.) CatholUL, FolgerL (Bl. 95–160), GeorgetownUL, LC (2 Ex.). Weimar HerzoginAnnaAmaliaB
. Wien *NB
(2 Ex.), UB
. Włocławek Sem (2 Ex.). Wolfenbüttel HerzogAugustB
(2 Ex.). Wrocław BOssolinski, BU (2 Ex., 2. Ex. Bl. 1–6 fehlen). Xanten Stift. Zürich ZB
(Bl. 1–6 fehlen). Zwickau RatsSchB. Zwolle HistCentr.
Gesamtüberlieferung: 187 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
8 Sp.123a Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica.
C 2355.
Verwechslung mit Cassiodorus: Historia ecclesiastica tripartita (GW 6165).
8 Sp.123b Eusebius Caesariensis: Historia ecclesiastica, lat. von Rufinus Tyrannus. Paris: François Regnault
C 2357. Ce³ E-130. IBEPostinc 106. CRF VI 786. BSB-Ink (E-114). ISTC ie00130000.
Auf Grund der Typen nicht vor 1516.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
Città del Vaticano BVat
(2 Ex.). Dublin TrinityC. Eichstätt UB. Hartford TrinityC. London BL
. Mainz GutenbergM. München SB, UB
. Orihuela BP. Paris Mazarin (2 Ex.). San Marino (Calif.) HuntingtonL. Trier Kesselstatt
(2012 nicht auffindbar).
Gesamtüberlieferung: 14 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
De evangelica praeparatione
09440 Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. Mit Beig. von Antonio Cornazzano. Venedig: Nicolas Jenson, 1470. 
142 Bl. [a–f¹⁰g¹²h–o¹⁰]. 39 Z. Typ. 1:115R. Vereinzelt Min. f. Init.
Bl. 1a [⁸]VSEBIVM Pamphili de euangelica præparatione  latinum ex græco beatiſſime pater iuſſu tuo effeci.  … Bl. 1b Z. 24 [⁶]VVM quid sit chriſtianiſmus neſcientibus aperire  ſtatuerim: hunc librū quo euangelicæ doctrinæ ue-ritatē approbamus: … Lage b quaſi orgia quædam at myſteria. Taautus aūt quem ægyptii Thoth  … Endet Bl. 142a Z. 32 … nec ratione quic poſſe cōprehendi docētes  magno riſu omnium exploſi ſunt.  Z. 34 Antonii Cornazani in laudem  Artificis Epigramma.  4 Dist. Artis hic: & fidei ſplendet mirabile numen:  Quod fama auctores: auget honore deos.  Bl. 142b Hoc Ienſon ueneta Nicolaus in urbe uolumen  Prompſit: cui fœlix gallica terra parens.  Scire placet tempus? Mauro chriſtophorus urbi  Dux erat. æqua animo muſa retecta ſuo eſt.  Quid magis artificem peteret Dux: chriſtus: et auctor?  Tres facit æternos ingenioſa manus.  .M.CCCC.LXX. 
Anm. Bl. 1 u. 142 auch in abweichendem Satz; z.B. Bl. 1a Z. 13 percæpiſſe [statt percepiſſe], Z. 35 Ita in duas uniuerſū partis [statt Ita ī duas uniuerſum partis] (Pell 4642A; z.B. Perg.Ex. Paris BN); Bl. 142b Z. 3 vrbi [statt urbi] (Pell 4642A; z.B. Ex. Berlin SB. Perg.Ex. Paris BN. Versailles BMun. — Tregaskis, London.).
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 9. München SB (Digitalisat).
H 6699. Ce³ E-118. CIH 1274. IBE 2343. IBPort 685. IDL 1736. IGI 3754. Pell 4642A. CRF I 582. VB 3649. BSB-Ink E-115. Pr 4066. BMC V 167.IB 19612. Bod-inc E-047. Madsen 1521. Sack: Freiburg 1380. Walsh: Harvard 1551–1553. ISTC ie00118000.
Atlanta UL. Berkeley UL (2 Ex.). Berlin *SB
. Bloomington LillyL. Bologna BU (3 Ex.), CSpagna. Brescia BQuerini. Bryn Mawr GoodhartL. Budapest BAcadSci. Cambridge TrinityC. Cambridge (Mass.) HoughtonL (3 Ex.). Chatsworth L. Chicago NewberryL. Città del Vaticano BVat
(4 Ex.). Cortona AccadEtrusc. Dallas BridwellL. Dresden SUB (z.Z. Moskva GosB). Firenze BN, BRiccard. Freiburg *UB
. Genova BDurazzo. Haag MMeerman
. Hanover DartmouthC. Hilversum LibernaColl
. København *KglB. Langres SocHist. London BL
(3 Ex.). Madrid BN. Mafra PalacN. Manchester RylandsL
. Milano BAmbros, BNBraid (3 Ex.). München *SB
(2 Ex., 2. Ex. Bl. 1 fehlt). Napoli BN, BU (3 Ex.). New Haven UL. New York ButlerL, *MorganL, PL. Oxford Bodl. Padova BCap, Sem. Paris BN (2 Ex., 1. Ex. Perg.). Philadelphia LComp. Plzeň SKn (def.). Princeton UL. Providence ABrownL. Rastatt Gy?. Rimini BCiv. Roma BCasanat, BCorsin
. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Toledo ArchBCap. Troyes BMun. Vallombrosa Benedikt. Venezia BNMarc. Ventimiglia BApros. Verona BCiv. Versailles BMun (Bl. 1 fehlt). Vicenza BBertol (Bl. 1 fehlt). Washington (D.C.) LC. Wien *NB
(2 Ex.). Windsor RL.  — Strouse (New York).
Gesamtüberlieferung: 80 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
09441 Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. [Köln: Ulrich Zell, um 1473]. 
152 Bl. [a–o¹⁰p¹²]. 2 Sp. 37 Z. Typ. 2:115G. Einmal Min. f. Init.
Bl. 1aα Euſebius Pāphili de euāgelica preparacōe ex greco in latinū tranſlatus Incipit feliciter.  []Vſebiū Pamphili  de euāgelica paracōne latinū ex greco beatiſſime pater iuſſu  tuo effeci … Bl. 1bβ Z. 13 []Vum quid ſit criſtianiſſimus … Lage b ventrē. ⁊ vocauit qď peperit De … Endet Bl. 152aβ Z. 27 … magno riſu oīm exploſi ſūt.  Euſebius Pāphili de euāgelica pꝛeparacōe ex greco in latinū tranſlatus Explicit feliciter.  Bl. 152b leer.
Anm. In den Ex. Düsseldorf ULB. Napoli BU. Paris BN (C 96) ist ein einseitig bedrucktes Blatt vorgeheftet, das ein — wohl als Werbetext für den Käufer gedachtes — Lob des Eusebius enthält. Der Text lehnt sich an die Vorrede des Georgius Trapezuntius an.
Z. 1 Euſebius pamphili de euāgelica preparacōe. Vir tum eloquētia mōis tū oīm pene rerū ꝑitia ſtātiſſimꝯ multiplices vaiʼasq ātiquoꝝ opiniōes nō ignorās: … Endet Z. 32 … hec ut dixi: ad bonā ſi paꝛtē ſuſceꝑis. ōni ꝓcul dubio ipē euades eloquētiſſimus ⁊ē ⁘ ⁘ ⁘ ⁘  (Pell 4641 A. IGI 3755).
HCR 6698. VK 402. Ce³ E-119. IBP 2096. IGI 3755. Pell 4641A. CRF VI 780. CRF XII 229. VB 670. Pr 891. BMC I 194.IB 2991. Bod-inc E-048. Borm: IG 981. Ernst: Hildesheim II,3 58. Finger: Düsseldorf 368. 369. Günther 914. Hübl 183. Madsen 1525. 1526. Rhodes: Oxford 745. BSB-Ink E-116.050. Voulliéme: Trier 325. ISTC ie00119000.
Aarau KantB. Bamberg Sem. Basel UB. Berlin *SB
. Beromünster Stift. Bloomington LillyL (def.). Boston (Mass.) PL. Cambridge FitzwilliamM, KingC, PembrokeC. Chatsworth L. Düsseldorf *ULB (2 Ex.). Hannover StB. Hildesheim StB. København *KglB (2 Ex.). Köln Erzbisch. Kraków Kap. Leipzig StB
, UB
. London BL
. Lübeck ehem. StB. Magdeburg ehem. StB. München SB
. Münster ULB. Napoli BU. New Haven UL. Oxford Bodl (2 Ex.), MagdalenC. Paris BN (2 Ex.), BU, Mazarin. Sankt Petersburg NB. Sankt Pölten Bisch. Stuttgart *LB
. Trier Sem. Tübingen *UB
. Wien Benedikt, *NB
. Wolfenbüttel HerzogAugustB. Wrocław *BU.
Gesamtüberlieferung: 44 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09442 Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. [Venedig]: Leonhard Aurl, 1473. 
150 Bl. [a¹²b–o¹⁰p⁸]. 37 Z. Typ. 1:116R.
Bl. 1 leer. Bl. 2a [⁸]VSEBIVM Pamphili de euangelica præꝑatione  latinū ex græco beatiſſime pater iuſſu tuo effeci.  … Bl. 2b Z. 26 [⁶]VVM quid ſit chriſtianiſmus neſcientibus … Lage b tenebræ fundebātur: hinc ſignificare uoluit Epies igneā eſſe naturā  … Endet Bl. 150b Z. 29 … magno riſu oīum exploſi ſunt.  .Finis.  2 Dist. Artis hic: & fidei ſplendet mirabile numen:  … Z. 34 Tres facit æternos ingenioſa manus.  .M.CCCC.LXXIII.  .Leonhardus Aurl. 
Anm. 1. Als Vorlage diente die Ausgabe Nr 9440; das Schlußepigramm des Cornazzano ist hier sinngemäß verkürzt worden.
Anm. 2. Bl. 2b auch in fehlerhaftem Druckzustand: Z. 26 … chriſtianiſſimus neſciētibus (Pell; z.B. Ex. Berlin SB. Freiburg UB. Göttingen SUB. København KglB. Paris BN. Stuttgart LB. Wien NB[5 E 8]).
Anm. 3. Sotheby’s (London) The Library of William O’Brien. Property of the Milltown Park Charitable Trust (7.VI.2017) Nr 149 m. Prov. Dublin Milltown. — Christie’s (New York) Illuminated Manuscripts and Early Printed Books from the Collection of Elaine and Alexandre Rosenberg (23.IV.2021) Nr 80.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
HC 6700. Ce³ E-120. CIH 1275. IBP 2097. IDL 1737. IGI 3756. Pell 4643. CRF XIII 848. VB 3712. BSB-Ink E-116. Pr 4220. BMC V 207.IB 20003. Bod-inc E-049. Borm: IG 982. Collijn: Stockholm 398. Gamper 103. Günther 3108. Madsen 1522. Ohly-Sack 1110. Rhodes: Oxford 746. Sack: Freiburg 1381. Scheidegger-Tammaro 551. Walsh: Harvard 1634. 1635. ISTC ie00120000.
Agen BMun. Alba Julia Batthyan. Autun BMun. Baltimore UL. Bamberg SB. Basel UB. Bergamo BCiv. Berlin *SB
. Bloomington LillyL. Bressanone Sem. Brno UKn. Bryn Mawr GoodhartL. Budapest BN. Cambridge TrinityC. Cambridge (Mass.) HoughtonL (2 Ex.). Canterbury Cathedr. Castelvetrano BCom. Chicago NewberryL. Cincinnati HebrewC. Città del Vaticano BVat
. Debrecen SuperintendReformat. Dublin ehem. Milltown. Erlangen UB. Ferrara BCom. Firenze BN. Frankfurt (Main) UB. Freiburg *UB
. Freising DomB
. Genova BDurazzo. Glasgow TrinityC
, UL
. Göttingen *SUB. Gotha ForschB
. Groningen BU
. Haag MMeerman
. Harburg ehem. OettingenWallersteinB. Jena ULB. Innsbruck LM
, ULB. Klagenfurt Bisch. Klosterlechfeld [Franzisk]
. København *KglB. Kórnik Akad. Leipzig StB
, UB
. London BL
. Lübeck ehem. StB
. Manchester RylandsL (2 Ex.). Mikulov ehem. Dietrichstein. Monreale BCom. Moskva GosB. München *SB
(2 Ex.), *UB
(2 Ex.). Neuburg SB. New Haven UL. New York ButlerL, MorganL. Nürnberg StB
. Oxford Bodl, KebleC. Paris Arsenal, BN. Philadelphia FreeL. Praha Kap. Providence ABrownL. Regensburg AlteKapelle, BischZB. Salzburg Erzbisch, UB. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Gallen Benedikt, StB
. Sankt Paul Benedikt. Sankt Petersburg NB. Stockholm *KglB. Strasbourg BNU. Stuttgart *LB
. Székesfehérvár Bisch. Washington (D.C.) FolgerL, *LC (2 Ex.). Wien Benedikt, *NB
(3 Ex.). Wolfenbüttel HerzogAugustB. Worcester (Mass.) AntiquSoc. Zürich ZB
.  — Ehem. Rosenberg (New York). Walton (Covington).
Gesamtüberlieferung: 92 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
8 Sp.125a Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. Venedig: Nicolas Jenson, 1476. 
H 6701. PA III 114.225.
Verwechslung mit Nr 9440.
09443 Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. Hrsg. Hieronymus Bononius. Treviso: Michele Manzolo, 12.I.1480. 
108 Bl. a¹⁰b–n⁸⁶o⁶p⁸. 46 Z. Typ. 2:83R. Meist Min. f. Init. KolTit.
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. aii HIERONIMVS BONONIVS TARVISANVS  8 Z. Verse Errores hominum uetuſtiorum  … Z. 10 Index quid quo cuiuſque libri capite contineatur quē cæteris uoluminibus omiſſum  ad faciliorē quæſitorū inuentionem Hieronymus Bononius addi procurauit  … Bl. 4a m. Sign. aiiii AD SANCTISSIMVM PAPAM NICOLAVM .Q. GEORGII TRAPEZVNTII IN TRADVCTIONE EVSEBII PRAEFATIO.  [¹⁰]VSEBIVM Pamphili de Euangelica præparatione Latinū  ex græco beatiſſime pater uiſu tuo effeci. … Bl. 4b Z. 6 EVSEBIVS PAMPHILI DE EVANGELICA PRAEPARATIONE A GEORGIO TRAPEZVNTIO TRADVCTVS  De Euangelii diffinitione: & intentione ſua. Cap. .i.  [¹⁰]Vm quid ſit chriſtianiſmus … Sign. b Hic iſte philo Biblius uide quæ a Sachoniatonis traducta elementis de ſerpentibus ac  … Endet Bl. 106b Z. 23 … magno riſu omnium exploſi ſunt.  EVSEBII PAMPHILII DE EVANGELICA PRAEPARATIONE  LIBER DECIMVS QVARTVS ET VLTIMVS FINITVR.  Bl. 107a CLARISSIMO IVRISCONSVLTO ALBERTO VONICO TARVISANO HIERONYMVS BONONIVS  MAGNA Alberte clariſſime ac rerum dignarū … Bl. 107b Z. 12 EIVSDEM HIERONYMI CARMEN.  5 Dist. Euſebius graio tantum ſermone loquebar  … Z. 23 Euſebii Pamphilii de euangelica præparatione opus a doctiſſimo utriuſque  linguæ interprete georgio Trapezuntio e græco in latinum uerſum Michael manzolinus parmenſis exactiſſima impreſſit diligentia Taruiſii Anno  humanitatis Christi .M.cccclxxx. pridie Idus Ianuarias. Bl. 108 leer.
Anm. Bl. 4a Z. 3 auch … Latinum  … breuiſſime pater iuſſu … (z.B. Ex. Wien NB).
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
HC 6702. Rhodes: Treviso 45. Badalić 435. CBB 1432. Ce³ E-121. CIH 1276. IBE 2344. IBP 2098. IGI 3757. IJL² 167. Kaplan 204. Pell 4644. CRF IV 186. CRF VI 781. CRF XI 411. CRF XVII 231. VB 3601. BSB-Ink E-117. Pr 6474. BMC VI 888.IB 28358. Bod-inc E-050. Madsen 1523. Oates 2457. Walsh: Harvard 3305. Zedler: Nassau 263. ISTC ie00121000.
Alba Julia Batthyan. Ancona BCom. Atlanta UL. Baltimore ArtM, UL. Barcelona BCatal, BU. Bergamo BCiv. Berlin *SB
. Bethesda NLMed. Bloomington LillyL. Bologna Gy (3 Ex.). Bregenz Zisterz
. Brescia BQuerini. Bryn Mawr GoodhartL. Budapest BAcadSci, BU. Cambridge UL. Cambridge (Mass.) HoughtonL. Canberra UL. Casale Monferrato Sem. Castellón de la Plana BP. Cesena BMalatest. České Budějovice OkresnKn. Cherbourg BMun. Chicago NewberryL. Città del Vaticano BVat
(2 Ex.). Claremont HonnoldL
(Bl. 1–3 u. 108 fehlen). Coldirodi BRambaldi. Columbia (Mo.) UL
. Dubrovnik Domin, ZnanstKn. Edinburgh NewCL, UL
. Eichstätt UB. Esztergom BMetr. Firenze AccadColomb, BMarucell (def.), BN. Foligno BCom. Genova BU. Gent BU (2 Ex.). Göttingen *SUB. Göttweig Benedikt
. Gotha ForschB
. Heilbronn StArch. Klosterneuburg Aug. København *KglB. Kraków BU. Leeds UL. Limburg BischB
. Liverpool UL (2 Ex.). London BL
. Los Angeles UCaliforniaL. Lucca BStat. Madrid AcadCiencMoral. Memmingen StB (def.). Metz BMun. Milano BAmbros, BNBraid (def.). Montréal LoyolaSch (def.). München *SB
, *UB
. Napoli BN (4 Ex.). Nelahozeves Lobkowitz. New Haven UL
(2 Ex.). New York *MorganL. Oxford Bodl. Padova BAnton, BCap, BU, Sem. Palermo BCom. Pamplona BCatedr. Paris BN (2 Ex.), Mazarin. Parma BPalat (6 Ex.). Philadelphia FreeL, UL. Piacenza BCom (2 Ex., 1. Ex. var.). Poppi BCom. Porrentruy BCant. Princeton UL
. Provo UL. Ravenna BClass. Roanne BMun. Roanoke UL. Roma BCasanat, BCorsin
. Rouen BMun (def.). Rovigo BConcord (def.). Saint Louis PL. Salamanca BU. Salzburg UB. San Candido Collegiat. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Sassari BU (def.). Sevilla BColomb. Siena BCom. Springfield (Ohio) ehem. WittenbergUL. Stanford UL. Stuttgart *LB
. Syracuse ehem. PL (1997 verkauft). Tenri City CentrL. Todi Franzisk. Tours BMun†. Treviso BCom (2 Ex.). Venezia BNMarc, Sem. Vercelli M (def.). Verona BCap, BCiv. Vicenza BBertol. Viterbo BCom. Washington (D.C.) FolgerL, LC. Wien *NB
. Zagreb Metropol. Zwettl Zisterz
.
Gesamtüberlieferung: 136 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
8 Sp.127a Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. Venedig, 1491. 
H 6703. PA III 309.1450. Denis 2511.
Nicht nachweisbar.
8 Sp.127b Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. Basel, 1.XII.1494. 
H 6704. PA I 177.176. Denis 3071.
Nicht nachweisbar.
8 Sp.127c Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. Padua, 1497. 
H 6705. PA II 377.90. Maittaire IV 639.1.
Nicht nachweisbar; wohl Verwechslung mit Nr 9444.
09444 Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. Hrsg. Hieronymus Bononius. Mit Privileg. Venedig: Bernardinus Benalius, 31.V.1497. 
108 Bl. a¹⁰b⁸c⁶d–m⁸no⁶. BlKust. 45 Z. Typ. 6:106/108R. Meist Min. f. Init DrM II. KolTit.
Tit. Euſebius de euangelica Præparatione a  Georgio Trapezuntio e græco in latinum traductus: opus cui  fideli non ſolum utile uerū etiā iocundum &  ꝑ neceſſariū nouiſſime impreſ-ſum & exactiſſime emendatum.  Bl. 1b Cum priuilegio ne quis audeat  hoc opus imprimere ſub  poena in eo contenta.  Bl. 2a m. Sign. aii HIERONIMVS BONONIVS TARVISANVS.  8 Z. Verse Errores hominum uetuſtiorum  … Sign. b Hic iſte philo Biblius uide quæ a Sachoniatonis traducta elementis de ſerpentibus ac  … Endet Bl. 107b Z. 23 … Euſebii Pamphilii de euangelica præparatione opus a doctiſſimo utriuſ lin-guæ interprete Georgio Trapezuntio e græco in latinum uerſum Bernardinus Benalius exactiſſima impreſſit diligentia Venetiis Anno humanitatis Chriſti .M.cccclxxxxvii. Pridie Kalendas Iunias.  Cum gratia ut in ea patet.  Bl. 108a Reg. in 3 Sp. Endet Sp. 3 Z. 19 FINIS  DrMBl. 108b leer.
Anm. 1. Seitengetr. Nachdr. der Nr 9443.
Anm. 2. Christie’s (New York) The Estelle Doheny Collection from St. Mary’s of the Barrens, Perryville, Missouri: Fine Printed Books and Manuscripts (14.XII.2001) Nr 119 m. Prov. Perryville Sem.
HC 6706. Sander 2610. CBB 1433. Ce³ E-122. CIH 1277. CSA 192. Gspan-Badalić 266. IBE 2345. IBP 2099. IBPort 686. IDL 1738. IGI 3758. Pell 4645. Rhodes: Greece E4. CRF I 583. CRF V 336. CRF X 283. CRF XI 412. VB 4099. BSB-Ink E-118. Pr 4893. BMC V 376.IB 22392. Bod-inc E-051. Altés-Olivar 87. Günther 3119. Hubay: Eichstätt 363. Lökkös: Cat.Genève 181. Oates 1924. Ohly-Sack 1111. Sack: Freiburg 1382. 1383. Sallander: Uppsala 2195. Šimáková-Vrchotka 730. Walsh: Harvard 2109. ISTC ie00122000.
Alba Sem. Allendale UL. Amiens BMun. Amsterdam UB
. Annaberg-Buchholz *K. Athēnai Bule, Gennad. Augsburg Benedikt. Ávila BP. Baltimore ArtM. Barcelona BU. Basel UB. Bellinzona Arch
. Bergamo BCiv. Berlin KunstB, *SB
(2 Ex., 1. Ex.†). Beuron Benedikt. Bogotá BN. Bologna Gy, Kapuz. Bonn *ULB
. Bourges BMun. Brno UKn (2 Ex.). Brussel BR. Bryn Mawr GoodhartL. Budapest BN. Cambridge TrinityC, *UL. Cambridge (Mass.) HoughtonL. Catania BCiv (2 Ex.). Cava dei Tirreni BAvallone. Cefalù Sem. Cesena BMalatest. Chicago NewberryL. Città del Vaticano BUUrbania, BVat
(2 Ex.). Columbia (Mo.) UL
. Córdoba BP
. Cuneo Sem. Dallas BridwellL. Dresden ehem. LB. Dubrovnik Jes. Durham UL. Eichstätt UB
(2 Ex.). Erfurt StB
. Fabriano BP. Ferrara BCom. Firenze BMarucell, BN, BRiccard (Bl. a4 fehlt), Kapuz. Foggia BProv. Fossano Sem (2 Ex.). Frankfurt (Main) UB. Freiburg Erzbisch
, *UB
. Freising DomB
. Genève BPU. Genova BU (2 Ex., 1. Ex. def., 2. Ex. def.). Gerona BP. Göttingen *SUB. Göttweig Benedikt
. Gotha ForschB
. Grenoble BMun. Guadalajara (Mex.) SB. Güssing Franzisk. Gyöngyös Franzisk. Halle ULB (def.). Hannover StB. Helsinki NB. Iesi BCom. Johannesburg UL. Karlsruhe LB
(2 Ex.). Klagenfurt Bisch. Klosterneuburg Aug (2 Ex.). Köln UStB
. Kraków BU, Domin. Lampeter UL. Lecce BProv, Franzisk. Leipzig UB
(2 Ex.). Le Mans BMun (def.). Lexington KingL. Liège BU. Linz KathTheolHochSch. Ljubljana NUKn. Lonato BComo (2 Ex.). London BL
, WellcomeMedL. Lucca BCap. Lyon BMun. Macerata BCom. Madrid BN, FundacMarch. Manchester RylandsL
. Mantova BCom, Sem. Messina BU. Mexico City BN. Middletown UL. Milano BNBraid (2 Ex.), BTrivulz. Modena BEst. Mondovì BCiv. Montecassino Benedikt. München *SB
. Napoli BN (3 Ex.). New Haven UL. Nice BMun. Leuven TheolF. Novara Sem. Olomouc SKn (2 Ex.). Oñate Franzisk. Orihuela BP, [Sem]. Oxford Bodl. Palermo BCom, BRegion (2 Ex.). Paris BN (2 Ex.). Parma BPalat. Passau SB. Pécs Bisch, BU. Perryville ehem. Sem. Perugia BU. Pesaro BOliveri. Piazza Armerina BCom. Pisa Sem. Poppi Kam. Praha Kap, NM(Nostiz). Provo UL. Ravenna Erzbisch. Rein Zisterz. Rimini BCiv. Roma BAngel, BCasanat, BCorsin
, BN
(3 Ex.), CScozzese, Redempt. Saint-Dié BMun
. Salamanca BU. Salzburg UB. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Sankt Pölten Bisch. Satu Mare Bisch. Scheyern Benedikt. Schwaz Franzisk
. Sevilla BColomb, BU
. Siena BCom (2 Ex.). Stuttgart *LB
(2 Ex.). Syracuse UL. Székesfehérvár Bisch. Todi Franzisk. Torino BNU (4 Ex.), Kapuz. Tours BMun†. Trento BCom, Franzisk. Troyes BMun. Tübingen *UB
. University Park UL. Uppsala UB. Urbana UL. Valencia BU
. Valladolid Aug. Venezia *BNMarc, Sem. Vercelli M. Vic Bisch
. Vicenza BBertol. Vorau Aug. Washington (D.C.) FolgerL, LC. Wien *NB
. Włocławek Sem (2 Ex.). Wrocław *BU, Kap. Würzburg UB
.
Gesamtüberlieferung: 207 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09445 Eusebius Caesariensis: De evangelica praeparatione, lat. von Georgius Trapezuntius. Hrsg. Hieronymus Bononius. Venedig: Bartholomaeus de Zanis für Octavianus Scotus, 3.XI.1498 oder 10.XI.1500. 
66 Bl. a–l⁶. Gez. [1]2–65[1]. 1, Tab. 2 Sp. 62 Z. Typ. 1:105R, 2:80R. Init. a, b, c, d, e. KolTit.
Tit. Euſebius de Euangelica præparatione a Georgio Trapezūtio e græco in latinum tra-ductus: opus cui fideli non ſolū  utile uerum etiā iocundum  & perneceſſariū nouiſ-ſime impreſſum  & exactiſſime  emenda-tum.  Bl. 2a m. Sign. aii u. Blz. 2 Ad Sanctiſſimum Papam Nicolaum Quintum Georgii Trapezuntii in traductione Euſebii Pamphili de præparatione euangelica Præfatio.  … Z. 45 De Euangelii diffinitione: & intentione ſua. CAP. I.  (C)VM Quid ſit chriſtianiſmus … Sign. b Oſiride uero inſidis laniato: alia quidem membra non mediocri labore ab Iſide inuenta diuinis hono … Endet Bl. 64a m. Blz. 64 Z. 55 … magno riſu omnium exploſi ſunt. FINIS.  Euſebii Pamphili uiri diſertiſſimi de Præparatione euangelica opus a doctiſſimo utriuſ līguæ interprete Georgio Trapezuntio e græco in latinum uerſum exactiſſima Venetiis impreſſum diligen-tia anno humanitatis domini .M.CCCCC. Die .x. Menſis Nouembris.  Bl. 64b CLARISSIMO IVRISCONSVLTO ALBERTO VONICO TARVISANO HIERONY-MVS BONONIVS.  (M)AGNA Alberte clariſſime ac rerum digna … Z. 48 EIVSDEM HIERONYMI CARMEN.  … Bl. 65a m. Blz. 65 TABVLA IN LIBROS EVSEBII DE EVANGELICA PRAEPARATIONE  … Bl. 65b Z. 50 Reg. in 4 Sp. Endet Sp. 4 Z. 58 Quod  Bl. 66 leer.
Anm. 1. Stuttgarter Antiquariat Kat. 164 (1996). Nr 14. — Bloomsbury Auctions (Roma) 11.X.2011 Nr 18 m. Prov. Amsterdam BPhilHermet.
Anm. 2. Der Druck lag nach Ausweis des ursprünglichen Kolophons (IGI 3759; z.B. Ex. Greifswald UB. Mantova BCom. Padova BU. Stralsund Arch) bereits am 3.XI.1498 fertig vor (Bl. 64a Z. 56 … Bartholomeus de Zanis de Porteſio exactiſ-ſima Venetiis imſſit diligentia impenſis generoſi uiri Octauiani Scoti ciuis Modoetienſis: anno hu-manitatis domini .1498. tertio nonas Nouembris. ). Anscheinend traten beim Verkauf Schwierigkeiten ein, vielleicht infolge des im Jahre vorher dem Bernardinus Benalius gewährten Privilegs (vgl. Nr 9444). Wohl deshalb wurde der Druck zwei Jahre später mit einem neuen Kolophon versehen, was den Neusatz des mittleren Doppelblattes der letzten Lage l notwendig machte (z.B. Bl. 63a Z. 3 … inueniēdam statt inueniendam, Bl. 64a Z. 56 … interprete statt īter-prete, Bl. 64b Z. 3 … digna statt dignarū, Z. 46 … nō poterunt statt non poterunt).
H 6707. Badalić 136. CBB 1434. Ce³ E-123. CIH 1278. Gspan-Badalić 267. IBE 2346. IBP 2100. IBPort 687. IDL 1739. IGI 3759. 3760. IJL² 168. Pell 4646. CRF I 584. CRF II 178. CRF VI 782. CRF XI 413. CRF XIII 849. CRF XIV 214. CRF XVI 116. VB² 4262.5 (VB 4211.5). BSB-Ink E-119. Pr 5102. BMC V 435.IB 23741. Bod-inc E-052. Borm: IG 983. Ernst: Hildesheim II,2 117. Günther 3421. Hubay: Augsburg 773. Hummel-Wilhelmi 229. Lökkös: Cat.Genève 182. Madsen 1524. Mendes: Lisboa 514. 515. Nentwig 157. Sack: Freiburg 1384. Sallander: Uppsala 1710. Šimáková-Vrchotka 731. Stewing: Rudolstadt 37–40. Voulliéme: Trier 2109. Wilhelmi: Greifswald 232. Zdanevyč 181. 182. ISTC ie00123000.
Altenburg (Ö.) Benedikt. Andria BCom
. Arnstadt K
. Augsburg SStB. Baltimore ArtM. Bamberg SB. Barcelona BU. Bergamo BCiv. Berlin *SB
(3 Ex., 1. Ex.†, 2. Ex.†, 3. Ex. Bl. 66 fehlt). Besançon BMun. Bologna Gy. Bonn *ULB
. Brandenburg DomArch. Bratislava UKn. Braunschweig StB. Bregenz Zisterz
. Brno UKn. Broni Collegiat. Brugge Sem. Brussel BR. Budapest BN. Camerino BValentin. Casalmaggiore Benedikt. Città del Vaticano BVat
. Clermont-Ferrand BMunU. Coimbra BU. Colmar BVille. Cremona BStat. Dolný Kubín CaplovicKn. Donaueschingen ehem. HB. Dresden ehem. LB. Dublin MarshL. Eger Erzbisch. Esztergom BMetr, Erzbisch. Firenze BN (2 Ex.). Freiberg Gy. Freiburg *UB
. Fukuoka KyushuUL. Fulda HLB. Genève BPU. Genova Kapuz. Gent BU. Gniezno ArchErzbisch. Gorizia Sem. Gotha ForschB
. Graz UB, ZBFranzisk. Greifswald *UB
. Halle FranckeStift
. Hanover DartmouthC. Hartford TrinityC. Hildesheim DomB. Jáchymov Sch. Jena ULB. Karlsruhe LB
. Kempten K. Kijv NB
(2 Ex.). Klosterneuburg Aug. København KglB. Koblenz StB. Köln UStB
. Kórnik Akad. Kraków BU (2 Ex.). La Rochelle BMun. Langres SocHist. Leiden BU
. Leipzig StB
, UB
(2 Ex.). Leonessa Kapuz. Lisboa BN (2 Ex.). Ljubljana NUKn. London BL
. Luzern Kapuz. Lyon BMun. Madrid BU. Mantova BCom (3 Ex.). Miercurea-Ciuc M. Milano BAmbros. Mnichovo Hradiště ZamKn. München *SB
(5 Ex.), *UB
(6 Ex.). Münster ULB. Napoli BN (3 Ex.). Narbonne BMun. New Haven UL. New York ButlerL. Nitra Bisch. Nürnberg StB
. Olomouc SKn. Oviedo ArchCap. Oxford Bodl. Padova BU, Sem. Paris Mazarin. Parma BPalat (Bl. 1 fehlt). Pavia BU. Plzeň M. Polizzi Generosa BCom. Poppi BCom. Pordenone Sem. Poznań BRaczynski, BU, Erzbisch (2 Ex.). Regensburg [HB]. Rein Zisterz. Remiremont BMun. Roma BCorsin
, BenediktPaolo, BN
(3 Ex.). Rovereto BCiv. Rudolstadt StB
(4 Ex.). Sankt Gallen Benedikt. Sankt Paul Benedikt (3 Ex.). Sankt Petersburg Akad, NB. San Marino (Calif.) *HuntingtonL. Schlägl Präm. Schweinfurt StB (def.). Sélestat BVille. Sevilla BColomb. Skokloster Slott. Strängnäs *Dom. Stralsund Arch
. Straubing Gy. Tarragona BP. Toledo Franzisk. Torino Sem. Toruń BU. Tours BMun†. Trapani BFardelli. Trier StB. Tübingen EvStift
, Stift
. Udine BCom. Uppsala UB. Urbana UL. Venezia *BNMarc. Vercelli BAgnes. Vibo Valentia BCapialbi. Warszawa BN, BU. Washington (D.C.) LC. Wien *NB
, UB
. Wittenberg Sem. Wolfenbüttel HerzogAugustB (2 Ex.). Wrocław *BU (2 Ex.). Zagreb Metropol, NKn. Zittau StB.  — Gordan (New York).
Gesamtüberlieferung: 181 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
Gesamtkatalog der Wiegendrucke • © 1978 Anton Hiersemann, Stuttgart • https://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/EUSECAE.htm • Letzte Änderung: 2013-12-03