Albertanus  Causidicus Brixiensis
Auch Albertanus Brixiensis (BSB-Ink), Albertanus de Albertanis, Albertanus de Ora S. Agathae, Moralphilosoph, ✽ zwischen 1190 und 1200, Richter in Brescia, † nach 1250.
Übersicht
531–56310N
564–569
PA IX 305.4b.
Nicht nachweisbar.
10 Bl. [a¹⁰]. 32 Z. Typ. 1:117G.
Bl. 1a Tractatus de doctrina dicēdi ⁊ tacēdi ab albertano  cauſidico Brixiēſi ď oꝛe beate agate poſitus Sub anno .M.ccc.lv. feria rta pꝯ vincula petri :  []Nitio medio ac fini tractatꝯ mei adſit ga  ſancti ſpūs. Quoniā in dicendo multi errāt  nec eſt aliquis qui linguā ſuā ad plenū vale-at domare. … Endet Bl. 9b Z. 29 … deū inſuꝑ adoꝛo qui michi donauit dicta tibi narrare/ vt ad eterna gaudia  nos faciat ꝑuenire Amen ჻  Et ſic eſt finis.  Bl. 10 leer.
Reproduktionen: Basel UB (Digitalisat).
H 393. 395. Kaufmann-Nabholz 338. Ce³ A-193. IGI 144. Pell 251. CRF X 5. CRF XIII 35. VB 415.3. BSB-Ink A-110. Pr 7541. BMC III 740.IB 37207. Bod-inc A-082. Collijn: Uppsala 29. Günther 298. Hubay: Würzburg 14. Ohly-Sack 26. Sack: Freiburg 47. Walsh: Harvard 1145. ÖNB-Ink A-99. ISTC ia00193000.
Augsburg UB
. Bamberg SB (2 Ex.). Basel UB
. Bautzen DomKap. Berlin *SB
. Bourges BMun. Cambridge (Mass.) HoughtonL. Chicago UL. Città del Vaticano BVat. Engelberg Benedikt. Erlangen UB. Frankfurt (Main) UB. Freiburg UB
. Leipzig BuchM
, UB
. London BL
. München SB
. Oxford Bodl. Parma BPalat. Providence JCBrownL. Roma BVallicell. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Paul Benedikt. Sankt Petersburg NB (2 Ex.). Strasbourg BNU. Stuttgart LB
(2 Ex.). Tübingen UB
. Uppsala UB. Washington (D.C.) LC. Wien NB
(2 Ex.). Würzburg UB
. Zwickau RatsSchB.
Gesamtüberlieferung: 36 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. [a¹⁰]. 32 Z. Typ. 1:120G.
Bl. 1a Tractatus de doctrina dicendi et tacendi/ ab albertano  cauſidico/ Bꝛixenſi de oꝛe beate agathe cōpoſitus. Sub  anno .M.ccc.lv. feria quarta poſt vincula petri  []Nicio medio ac fini tractatus mei aſſit gracia  ſancti ſpūs. Quoniā in dicendi multi errant.  Nec eſt aliquis qui linguā ſuā ad plenū valeat domare/ … Endet Bl. 10a Z. 30 … Deū inſuꝑ adoꝛo/ qui michi donauit di-cta tibi narrare. vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire  Amen.  Bl. 10b leer.
H 394. Ohly: Reyser 7. Ce³ A-194. CIH 45. IDL 103. IGICorr 144A. Pell 252. CRF XIII 36. VB² 2160. BSB-Ink A-111. CIBN A-97. Pr 304. BMC I 77.IA 832. Bod-inc A-083. Collijn: Stockholm 16. Deckert 8. Günther 2634. Hubay: Würzburg 15. Hummel-Wilhelmi 4. Juntke: MarienB 9. Madsen 40. Oates 126. ÖNB-Ink A-100. Sack: Freiburg 48. ISTC ia00194000.
Augsburg UB
. Baltimore ArtM. Bamberg SB (2 Ex.). Berlin *SB
(3 Ex.). Bryn Mawr GoodhartL. Cambridge UL. Dresden SUB
. Erlangen UB
. Freiburg UB
. Gotha ForschB
. Halle *MarienB
. Jena ULB. Klagenfurt Bisch. København KglB. Köln UStB
. Leipzig UB. Linz LB. London BL
. Mattsee Stift
(def.). München SB
(2 Ex.), UB
(2 Ex.). New York MorganL. Oxford Bodl. Paris BN
(3 Ex.). Reggio Emilia BMun. Rostock UB
. Saint Louis UL. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Petersburg NB. Stockholm KglB. Strasbourg BNU, BVille. Tübingen Stift
, UB
. Utrecht BU
. Washington (D.C.) LC. Wien NB
. Windsheim StB. Würzburg UB
. Zeitz DomherrB.
Gesamtüberlieferung: 47 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. [a¹⁰]. 32 Z. Typ. 1:120G.
Bl. 1a Tractatus de doctrina dicēdi et tacēdi/ ab Albertano  cauſidico Brixienſi de oꝛe beate agathe poſitus. Sub  anno .M. ccc. lv. feria quarta poſt vincula petri.  []Nicio medio ac fini tractatus mei adſit ga  ſancti ſpūs.  Quoniā in dicēdo multi errāt.  nec eſt aliquis qui linguā ſuā ad plenū valeat domare. … Endet Bl. 10a Z. 30 … Deū inſuꝑ adoꝛo/ qui michi donauit di-cta tibi narrare. vt ad eťna gaudia nos faciat ꝑuenire  Amen.  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: Tübingen UB (Digitalisat).
Ohly: Reyser 15. ISTC ia00194500.
Bamberg SB. Hamburg ehem. SUB. Heilbronn StArch. Karlsruhe LB
. Kynžvart ZamKn. Pommersfelden Schönborn. Stuttgart LB
. Tübingen UB
(2 Ex.).
Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
H 399. PA IV 362.29b.
„Biblioth. Rottenbuch“, in München SB aber nicht vorhanden. Ob Nr 547(?) oder nach 1500(?).
10 Bl. a¹⁰. 36 Z. Typ. 3:83G.
Bl. 1a m. Sign. a.j. Compendioſus tractatꝯ de arte loquendi ⁊ tacendi. multū vtilis.  [³]Voniā in dicēdo multi errāt. nec eſt alis  linguā ſuā ad plenū valeat domare. … Endet Bl. 10a Z. 20 … deū inſuꝑ exoꝛa  michi donauit pꝛedicta  tibi narrare ut ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire. Amen.  Explieit liber de doctrina loquēdi ⁊ tacendi :  ab Albertano cauſidico bꝛixēſi ad inſtructōem fi-lioꝛū ſuoꝛū compoſitꝯ Impꝛeſſum Colonie apud  Lijſkyꝛchen.  Bl. 10b leer.
H 397. VK 31. CBB 61. Ce³ A-195. IDL 104. BSB-Ink A-112. Finger: Düsseldorf 9. Günther 896. ISTC ia00195000.
Ann Arbor SpauldingColl. Berlin SB
(Fragm. Doppelbl. 5/6). Brussel BR. Chicago NewberryL. Düsseldorf ULB. Haag KglB
. Köln UStB
. Leipzig UB
. Minneapolis UL. München SB
. Münster ULB. New York MorganL. Regensburg HB
. Wilhering Zisterz
. Zwickau RatsSchB.
Gesamtüberlieferung: 15 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
16 Bl. ab⁸. 24–29 Z. Typ. 1:120G, 2:89G.
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. a Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  []N inicio medio ⁊ fine mei tractatꝯ aſſit  … Sign. b tuum. Secretum tuum ergo de quo nō vis nec  … Endet Bl. 16a Z. 21 na gaudia nos faciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico bricienſi eď.  Bl. 16b leer.
C 146. Oates 3257. ISTC ia00195500.
Cambridge UL.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
12 Bl. a⁸b. 33 Z. Typ. 5:82G.
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Sign. a2 Compendioſus tractatus de arte  loquendi et tacendi/ multum vtilis  []Voniā in dicēdo multi errāt  nec eſt aliquis  qui linguā ſuam … Endet Bl. 12b michi donauit predicta tibi narrare vt ad eterna gaudia  nos faciat ꝑuenire. Amen. Explicit liber de doctrina loquēdi ⁊  tacedi ab Albertano cauſidico brixienſi ad īſtructionē ſuoꝝ filioꝝ poſitꝯ  Imſſum ꝑ me Gerardū leeu ꝑ dei  grām in oppido Antwerpienſis Anno di M cccclxxx iiij die rta Octobris 
Reproduktionen: Haag KglB (IISTC).
HCR 400. CA 60. ILC 40. Ce³ A-196. IDL 105. CIBN A-98. Pr 9354. BMC IX 186. Bod-inc A-084. ISTC ia00196000.
Amsterdam UB. Chatsworth L. Haag KglB. London BL
(2 Ex.). Oxford Bodl (Fragm. Bl. b4). Paris BN. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Stonyhurst C.
Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
12 Bl. a⁸b. 33 Z. Typ. 5:82G.
Bl. 1 leer. Bl. 2a Compendioſus tractatus de arte  loquendi et tacendi/ multum vtilis  []Voniā in dicendo multi errant/ nec eſt aliquis  qui linguam ſuam ad plenū valeat domare … Sign. b Cauſa materialis cōtine ſub/ quid/ Formalis ſub/ quō/  Endet Bl. 12b Z. 6 … qui  michi donauit pꝛedicta tibi narrare vt ad eterna gaudia  nos faciat ꝑuenire. AMEN  Explicit liber de doctrina loquēdi ⁊  tacēdi ab Albertano cauſidico brixi-enſi ad īſtructionē ſuoꝝ filioꝝ poſitꝯ  Imſſum ꝑ me Gerardū leeu ꝑ dei  grāz in oppido Antwerpiēſis Anno  di .Mcccclxxxv menſis junij. 
Anm. 1. Kollation gegenüber dem gedruckten GW korrigiert (dort ab⁶).
Anm. 2. Zum Ex. Córdoba Bisch vgl. Solana Pujalte, Julián: A Sammelband of Incunabula of British Provenance Held at the Diocesan Library of Córdoba Containing the Only Known Copy of ‘Elegantiae terminorum ex Laurentio Valla et aliis collectae’, Antwerp: Gerard Leeu, 7.XI.1487 (GW M35200). In: Quaerendo 52(2022) S. 83–118, hier S. 97–98.
Reproduktionen: Oxford Bodl (Digitalisat).
C 151. CA 61. ILC 41. CBB 62. Ce³ A-197. Pell 258. CIBN A-99. Pr 9357. Bod-inc A-085. Oates 3882. Rhodes: Oxford 18. ISTC ia00197000.
Antwerpen BConscience
. Brussel *BR. Cambridge UL. Chicago NewberryL. Córdoba Bisch
. Haag KglB. Leuven UB†. London MiddleTemple. New York MorganL. Oxford Bodl, JohnC. Paris BN.
Gesamtüberlieferung: 12 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. a¹⁰. 2 Sp. 34 Z. Typ. 1:75G.
Bl. 1aα Compendioſus tractatꝯ de  arte loquendi ⁊ tacēdi/ multū  vtilis.  []Uoniam in dicēdo  multi errāt/ nec eſt  aliquis q linguam  ſuā ad plenum va-leat domare. … Endet Bl. 10aα Z. 31… deū  inſuꝑ exoꝛa ꝗ mihi donauit dcā  narrare ut ad ena gaudia nos faciat ꝑuenire Amen  β Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi ab Albertano cauſidico bꝛixiēſi ad inſtructione ſuoꝝ filioꝛū compoſiť  Impꝛeſſum ꝑ me Egidiu de  herſtratē ꝑ dei grām in Alma  vniuerſitate Louanienſi. An-no domini .Mcccclxxxv. die  ſexta Iulij  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: Berlin SB (Digitalisat).
H 401. CA 62. CBB 63. Kronenberg: CA 64(?). ILC 42. IDL 106. Pell 257. VB 4933. CIBN A-100. Pr 9302. BMC IX 164. Oates 3813. ISTC ia00197200.
Berlin *SB
. Brussel BR. Cambridge UL. Haag KglB (2 Ex.). Herzogenburg Aug
. Leuven UB†. London BL
. New York MorganL. Paris BN.
Gesamtüberlieferung: 10 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
C 152. CA 64.
Tractatus de arte loquendi et tacendi per Albertanum cauſidicum Brixienſ. ad inſtructionem ſuorum filiorum compoſitus. Impreſſus Lovanii per me Egidium van der Heerſtraten .M CCCC.LXXXVI.
Nicht nachweisbar.
10 Bl. a⁶b. 34–35 Z. Typ. 4:100G, 5:82G. Init. f. DrM I.
Bl. 1a m. Sign. ai Compendioſus tractatus de arte  loquendi et tacendi multum vtilis  (Q)Uoniā in dicendo multi errāt  nec eſt aliquis  qui linguā ſuā ad plenū valeat domare … Sign. b petitur/ efficiens / materialis / foꝛmalis / at finalis Ita et in dic … Endet Bl. 10a Z. 11 … qui michi donauit predicatibinarrare/ vt at eterna gaudia nos faciat ꝑuenire Amen  Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi  ab Albertano cauſidico brixienſi ad inſtructio-nem ſuorū filiorū cōpoſitus Impreſſum per me  Gerardū leeu ꝑ dei grām in oppido Antwer-piēſi Anno di Mcccclxxrvj die ma februarij  Bl. 10b, Schlusstit. Ars loquendi et tacendi ❖  Antwerpie impreſſa eſt ❖  Darunter Druckermarke.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 23. Haag MMeerman (IISTC).
C 153. Kok: Houtsneden S. 282. CA 63. ILC 43. Pr 9359. IDL 107. BMC IX 187. Oates 3884. ISTC ia00197400.
Cambridge UL. Haag MMeerman
. London BL
. Olomouc SKn.
Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
16 Bl. ab⁸. 27 Z. Typ. got. DrM I.
Tit. De doctrina dicendi et tacendi.  Darunter Druckermarke. Bl. 2a m. Sign. aii Incipit liber de doctrina dicēdi et tacendi.  []N initio medio et fine mei tractatꝯ. … Sign. b tuo eſt recluſum . reuelatū … Endet Bl. 15b Explicit liber de doctrina dicēdi ⁊ tacēdi ab Albertano cauſidico briciēſi editꝯ. Impreſſuſ Pariſiꝯ per Petrū Leuet. An. lxxxvi. die vero .xviii.  Nouembris.  Bl. 16 leer.
Anm. Tit. statt doctrina auch doctina (Ex. Besançon BMun. Troyes BMun) und Bl. 1 auch leer (Ex. Manchester RylandsL).
Reproduktionen: Troyes BMun (Digitalisat).
HC 402. Pell 259. CRF I 11. CRF XVII 6. CRF XIX 18. Oates 2979. ISTC ia00197600.
Besançon BMun
. Cambridge UL. Chaumont BMun (def.). Manchester RylandsL
. Rouen BMun
. Troyes BMun
.
Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. a¹⁰. 2 Sp. 36 Z. Typ. 3:180G, 4:91G, 5:75G.
Tit. Tractatus de arte  loquēdi et tacēdi.  Bl. 2aα Compendioſus tractatus de arte loquendi  et tacendi multū vtilis.  []Voniam in dicendo  multie rrāt nec  eſt aliquis  linguam ſuā ad plenū valeat domare … Endet Bl. 10bβ Z. 6… deū  inſuꝑ exoꝛa  miehi donauit  dicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina  loquendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico bꝛixienſi ad inſtructōem ſuoꝝ filioꝝ cōpoſitus. Impꝛeſſus Colonie  Anno di .M.cccc.lxxxvi.  Pꝛidie nonas decembꝛis 
C 154. VK 32. Ce³ A-198. CIH 46. IDL 108. Borm: IG 27. Günther 704. Madsen 41. ISTC ia00198000.
Boston (Mass.) PL. Budapest BAcadSci. København KglB. Koblenz StB. Leipzig UB
. Münster ULB. Münstereifel Gy. Salzburg BenediktPeter. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Solothurn ZB
. Tegelen Trapp. Wolfenbüttel HerzogAugustB
.
Gesamtüberlieferung: 12 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. a⁶b. 36 Z. Typ. 4:100G, 5:82G. Init. f, i. Rubr. γ. 1 Hlzs. DrM V.
Tit. Libellus de modo loquendi ⁊ tacendi.  Hlzs., Schulszene  Bl. 2a ⁌ Compendioſus tractatus de arte  loquendi ⁊ tacendi multum vtilis.  (Q)Uoniam in dicēdo multi erꝛāt/ nec eſt aliquis  qui linguā ſuam ad plenū valeat domare/ … Sign. b nicis multū loquar. Ait e tulliꝯ Ratio cinicoꝝ penitꝯ ab  … Endet Bl. 10a Z. 23 ⁌ Explicit liber de doctrina loquendi ⁊ tacendi ab Alberta-no cauſidico brixienſi ad inſtructionē ſuoꝝ filioꝝ compoſitus.  Impreſſus per me Gherardū leeu in mercuriali  oppido ant-werpienſi Anno di .M.CCCC.lxxxvij.  Bl. 10b DrM 
HC 403a. Conway 332. Kok: Houtsneden S. 282. 290. CA 65. ILC 44. Pell 260. CIBN A-101. Pr 9371. BMC IX 190. Oates 3901. 3902. Rhodes: Oxford 19. ISTC ia00198100.
Cambridge UL (2 Ex.). London BL
. Magdeburg *ehem. Gy (def.). Oxford ChristCh. Paris BN.
Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
8 Bl. AA⁸. 39–40 Z. Typ. 3:180G, 4:91G, 5:75G. Init. f.
Tit. Tractatus de arte  loquendi ⁊ tacēdi.  Bl. 1b Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ tacēdi multum vtils.  [⁶]Voniā indicendo  multi erant nec eſt alis qui linguā ſua ad  plenū valeat domare … Endet Bl. 8b Z. 27 … deum inſuꝑ exora  mihi  donauit pꝛedicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat peruenire. Amen  Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi ab Albeꝛtano  cauſidico bꝛixienſi ad inſtructionē filioꝛum ſuoꝝ compoſitus.  Impꝛeſſus ac finitus Colonie Anno di M˚.cccc.lxxxvij. 
Reproduktionen: Freiburg UB (Digitalisat).
HC 403. VK 33. Ce³ A-199. CIH 47. IBP 80. Pr 1288. BMC I 271.IA 4530. Madsen 42. ÖNB-Ink A-101. Sack: Freiburg 49. Zedler: Nassau 11. ISTC ia00199000.
Basel UB (2 Ex.). Edinburgh UL. Freiburg UB
. København KglB. Limburg BischB
. London BL
. Lüneburg RatsB. New York ButlerL. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Petersburg NB. Solothurn ZB
(2 Ex.). Tübingen UB
. Washington (D.C.) LC. Wien NB
(2 Ex.).
Gesamtüberlieferung: 17 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
14 Bl. a⁸b⁶. Typ. 3:125G, 6:92G.
Bl. 1 leer? Bl. 2 Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  (i)N inicio medio et fine mei tractatus  aſſit gratia ſanctiſpiritus . Quoniam in  dicendo multi errant : nec eſt aliquis qui  linguam ſuam domare … Sign. b Scriptum eſt enim. Cum irrifore conſilium nō  … Endet Bl. 14a Z. 15 … Deum inſuper exoꝛo ꝗ  mihi donauit tibi pꝛedicta narrare . Ut ad eterna gaudia nos faciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicendi et tacēdi ab Albertano canſidico bꝛicienſi editus. Impꝛeſſuſ Lugduni per magiſtrū guillermum regis. Anno domini  milleſimo quatcenteſimo octuageſimo ſeptimo . Die  oviceſimaſexta mēſis maij.  Bl. 14b leer.
Claudin III 76. IGICorr 144B. Pr 8513. BMC VIII 238.IA 41536. ISTC ia00198500.
London BL
(Bl. 1 fehlt). Lucca BStat (Bl. 14 fehlt).
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
12 Bl. ab⁶. 34–37 Z. Typ. 5:140G, 9:77G. Min. f. Init. DrM I.
Tit. Liber de doctrina  dicendi et tacendi.  Darunter Druckermarke. Bl. 2a m. Sign. a.ij Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  (i)N initio medio ⁊ fine mei tractatus aſſit gꝛatia  ſancti ſpiritus. Quoniā in dicendo multi errant  nec eſt aliquis qui linguam ſuā domare poſſit  … Sign. b ni caute agendum eſt . quia multi creduntur amici qui reue- … Endet Bl. 11a Z. 12 … Deum inſuper exoꝛo qui mihi donauit tibi pꝛedicta narrare . Ut ad eterna gaudia nos faciat ꝑ-uenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicendi ⁊ tacendi ab albertano  cauſidico bꝛicienſi editus. Feliciter.  Bl. 11b u. Bl. 12 leer.
Reproduktionen: Berlin SB (Digitalisat).
C 145. 149. Ce³ A-199a. IDL 109. IGI 145. Pell 255. CRF III 3. VB 4697.10. CIBN A-102. Davies: EFB 597. Sallander: Uppsala 2020. ISTC ia00199500.
Berlin *SB
(Bl. 1 u. 12 fehlen). Haag KglB. Paris BN (def.). Philadelphia UL. Roma BN
. Toulouse BMun. Uppsala UB.
Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
16 Bl. ab⁸. 26–27 Z. Typ. 4:135G, 5:116G.
Tit. De doctrina dicendi et tacendi  Bl. 2a m. Sign. a.j Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  []N inicio/ medio/ ⁊ fine mei tractatus aſſit  gracia ſancti ſpiritꝯ … Sign. b tuū. Secretū tuū ergo de quo nō vis nec potes  … Endet Bl. 16 Explicit liber de doctrina dicendi  et tacendi ab Albertano cauſidi-co brixienſi editus. 
Pell 248. CRF XI 4. ISTC ia00199700.
Roanne BMun.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
8 Bl. a⁸. 2 Sp. 42 Z. Typ. 2:115G, 4:71G, 5:87G. Min. f. Init.
Tit. Tractatus de arte loquendi et tacendi.  Bl. 1bα ⁌ Compendioſus tractatꝯ  de arte loquendi ⁊ tacendi  multum vtilis.  (q)Uonia in dicendo  multi errāt nec ē alis  qui linguā ſua ad ple-nū valeat domare. … Endet Bl. 8aβ Z. 11… deum inſuꝑ exoꝛa qui mihi  donauit dicta tibi narrare vt ad  eterna gaudiat nos faciat perue-nire. Amen.  ⁌ Explicit liber de doctrina  loquendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico bꝛixiēſi.  ad inſtructionem filioꝛum  ſuoꝛum compoſitus. Im-pꝛeſſus ac finitꝯ Mēming  ꝑ Albertu Kūne de Du-derſtat. Anno di .1489.  Bl. 8b leer.
Reproduktionen: Bibl.Palat. 00124. Darmstadt ULB (Digitalisat). München SB (Digitalisat).
H 404. Saam: Kunne 43. Ce³ A-200. CIH 48. IGI 146. Pell 261. CRF XIII 37. VB 1596. BSB-Ink A-113. CIBN A-104. Pr 2785. BMC II 605.IA 11062. Bod-inc A-087. Hubay: Augsburg 23. Madsen 43. ÖNB-Ink A-102. Sack: Freiburg 50. ISTC ia00200000.
Augsburg SStB (2 Ex.). Berlin *SB
. Città del Vaticano BVat. Darmstadt ULB
. Freiburg UB
. København KglB. London BL
. Melk Benedikt. Memmingen StB. Monreale BCom. München SB
(3 Ex.), UB
. New Haven UL. Oxford Bodl. Paris BN (2 Ex.). Praha NKn. Regensburg SB (3 Ex.). San Marino (Calif.) HuntingtonL. Strasbourg BNU. Stuttgart LB
. Trento Franzisk. Wien NB
. Worms StB. Zittau StB.  — Holkham Hall (Norfolk).
Gesamtüberlieferung: 30 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
HC 406. PA I 517.54. CA 66.
„Löwen“ ist Zusatz von Clement. Wohl mit Nr GW00548 identisch.
6 Bl. ꝝ⁶. Typ. 3:180G, 4:91G, 6:63G. Init. f.
Tit. Tractatus de arte  loquēdi ⁊ tacendi  Bl. 1b (C)ompendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ ta-cendi multum vtilis  [⁶] (V)oniā in dicēdo multi errāt. nec ē alis   linguā ſuā ad plenū valeat domare. … Endet Bl. 6b Z. 39… Deum inſuper exoꝛa  mihi donauit di-cta tibi narrare. vt ad eťna gaudia nos faciat ꝑuenire. Amen.  Explicit libellꝯ de docťna londi et tacedi. ab Albertano cauſidico bꝛixienſi ad īſtructionē filioꝝ ſuoꝝ cōpoſitꝯ. Inſſus ac  finitꝯ Colonie Anno di .Mᵒ.ccccᵒ.lxxxix9. ī pꝛofeſto paſche 
HC 405. CA 66. ILC B9. VK 34. Ce³ A-201. IBP 81. IGICorr 145A. Pell 262. CRF I 12. BSB-Ink A-114. CIBN A-103. Pr 1293. BMC I 274.IA 4542. Deckert 9. Günther 708. Hubay: Würzburg 16. ISTC ia00201000.
Bamberg SB. Berlin UB
. Brescia BQuerini. Darmstadt ULB
. Dresden SUB. Giessen UB. Gotha ForschB
. Graz UB. Langres SocHist. Leipzig UB
. London BL
. Madrid BN. Martin NKn
. München SB
. Münster ULB. Nordhausen BlasiiB. Nürnberg GermanNM
. Paris BN. Philadelphia FreeL. Praha NKn. Stuttgart LB
(2 Ex.). Wittenberg [Sem]. Würzburg UB
.
Gesamtüberlieferung: 24 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
12 Bl. ab⁶. 2 Sp. 36 Z. Typ. 3:180G, 4B:80G, 6A:102G. Rubr. α, γ. TitHlzs. B.
Tit. Tractatus de arte  loquendi et tacendi.  Darunter Holzschnitt. Bl. 2aα ⁌ Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊  tacendi multum vtilis  []Uoniam in di-cēdo multi errāt  nec eſt aliquis   linguam ſuā ad  plenum valeat domare. … Sign. b alfonſus. ꝓpter amicos non  … Endet Bl. 11bβ Z. 14… deū inſuper exora qui mihi donauit pꝛedi-cta tibi narrare vt ad eterna  gaudia nos faciat perueni-re. AMEN  ⁌ Finit liber de doctrina  loquendi ⁊ tacendi ab Albertāo cauſidico bꝛixiēſi.  ad inſtructionē ſuoꝛum  filioꝝ compoſitus. Im-pꝛeſſus Dauentrie ꝑ me  Iacobū de bꝛeda. Anno  domini .M.cccc.xc.  Bl. 12 leer.
Reproduktionen: Zutphen WalburgsK (IISTC).
HC 407. CA 67. ILC 45. Ce³ A-202. IBP 82. IDL 110. IGI 147. Pell 263. CIBN A-105. Pr 9052. BMC IX 66. Ernst: Hildesheim II,2 1. Voulliéme: Trier 2425. ÖNB-Ink A-103. ISTC ia00202000.
Darmstadt ULB. Gniezno ArchErzbisch (def.). Göttingen SUB. Hildesheim DomB. Köln UStB
. London BL
. Milano BNBraid. Münster ULB. Paris BN (Tit. fehlt). Pelplin Sem (def.). San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sankt Petersburg NB. Trier StB. Utrecht BU
. Wien NB
. Zutphen WalburgsK
.
Gesamtüberlieferung: 16 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. a⁶b. 33 Z. Typ. 2:160G, 3:89G. Rubr. α.
Tit. Tractatus de arte  loquēdi ⁊ tacendi  Bl. 2a m. Sign. aj Compendioſus tractatus de arte  loquendi ⁊ tacendi multū vtilis.  [³]Uoniā in dicēdo multi errat  nec eſt aliquis qui lingua ſuā ad plenū valeat domare.  … Sign. b dic te longiꝯ ire  diſpoſueris Et ſi detulerit lanceā vade a dex … Endet Bl. 10b Z. 19 … deum inſuꝑ  exora qui mihi donauit dicta tibi narrare vt ad eterna gaudia  nos faciat peruenire. A M E N  Explicit libellus de doctrina loquendi et tacendi. ab Alber-tano cauſidico prixienſi ad inſtructionem filioꝝ ſuoꝝ poſitus. Impꝛeſſus ac finitus Liptzk Anno di Mᵒ. ccccᵒ.lxxxxᵒ. in die vrbani:  IN 
Nachtr 7. Ce³ A-203. IBP 83. ISTC ia00203000.
Olomouc SKn. Poznań Erzbisch. Praha NM. Provo UL. Urbana UL. Wrocław BU. Zittau StB.
Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
14 Bl. a⁸b⁶. 25 Z. Typ. 3:112G gemischt mit 14:112G. 1 Hlzs.
Bl. 1 leer? Bl. 2a m. Sign. a.ii Compendioſus tractatus de arte loquendi  et tacendi multum vtilis  []Voniam in dicendo … Endet Bl. 14b Z. 9 Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi  ab Albertano cauſidico brixiēſi ad inſtructionem  ſuoꝝ filiorum comꝑoſitus. 
Zur Datierung: Zu Druckerbestimmung und Datierung vgl. CRF XX (m. Abb.).
Anm. Korrektur zum gedruckten GW: Druckerbestimmung und Datierung korrigiert.
Pell 247. CRF XX 8. ISTC ia00205700.
Paris BOrdAvocat
. Tours [BMun] (Bl. 1 fehlt).
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00552 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Paris: Philippe Pigouchet(?) , nicht vor 1491] [vielmehr Antoine Caillaut, um 1488–89]. 
14 Bl. a⁸b⁶. 29 Z. Typ. 12:100G. Min. f. Init.
Tit. De doctrina dicendi et tacendi.  Bl. 2a m. Sign. aii Incipit liber de doctrina dicendi et tacendi.  (i)N initio medio et fine mei tractatꝯ aſſit gra-tia ſancti ſpiritus … Sign. b loquaris: nec ignē illius ſtruas ligna Et alibi idē  … Endet Bl. 13b re. Vt ad ena gaudia nos faciat ꝑuenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicēdi et tacendi.  Bl. 14 leer.
Anm. 1. Drucker, Datierung und Type zum gedruckten GW korrigiert.
Anm. 2. Zur Druckerbestimmung und Type vgl. auch Notiz in CRF VI 40.
Reproduktionen: Paris Arsenal (Digitalisat).
C 147. Ce³ A-204. IBP 84. IGICorr 147A. Pell 249. CRF VI 40. BSB-Ink A-112.050. ISTC ia00199800.
Berkeley UL. Bordeaux BMun. München SB
. Paris Arsenal
, Mazarin. Roma BN
. Warszawa Sem.
Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. a⁶b. 38–39 Z. Typ. 3:180G, 5:75G. KolTit.
Tit. Tractatus de arte  loquēdi et tacendi  Bl. 2a m. Sign. aij. Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ tacendi  multum vtilis attendere volentibus.  [⁷]Voniam in dicendo multi errant. nec eſt aliquis. qui linguam  ſuā ad plenum valeat domare. … Sign. b Secūdum punctum.  … Endet Bl. 10a Z. 26 … Deū inſuꝑ exoꝛa qᵗ mihi donauit dicta tibi narrare. vt ad eťna gaudia nos faciat ꝑuenire.  Explicit libellus de doctrina loquēdi et tacendi. ab Al-bertano cauſidico bꝛixienſi ad inſtructionē filioꝝ ſuoꝛu  compoſitus. Impꝛeſſus ac finitus Colonie. Anno domini M.cccc.xci. per Henricum Quentell.  Bl. 10b leer.
H 409. VK 35. CBB 64. Ce³ A-205. CSA 5. IBE 151. IBP 85. IGICorr 147B. VB 947. Pr 1304. Bod-inc A-088. Borm: IG 28. Madsen 44. Oates 769. Ohly-Sack 27. Sack: Freiburg 52. Voulliéme: Trier 626. ISTC ia00205000.
Ávila BP. Berlin *SB
. Brescia BQuerini. Bryn Mawr GoodhartL. Cape Town NL. Frankfurt (Main) UB. Freiburg UB
(def.). Gent BU. Göttingen SUB. Gotha [ForschB]. Innsbruck ULB. København KglB. Mainz GutenbergM. München Franzisk. Oxford Bodl. Praha NKn. Sankt Petersburg NB. Trier StB. Washington (D.C.) FolgerL. Wolfenbüttel HerzogAugustB
.
Gesamtüberlieferung: 20 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. A⁶B. 33 Z. Typ. 2:160G, 3:89G. Rubr. α.
Tit. Tractatus de arte loquendi et tacendi.  Bl. 2a Compēdioſus tractatus de arte  loquendi et tacendi multū vtilis.  [³]Uoniā in dicēdo mľti errāt  nec eſt aliquis qui lingua ſuā ad plenū valeat domare. … Sign. b dic te lougius ire  diſpoſueris Et ſi detulerit lancea vade a  … Endet Bl. 10b Z. 19 … Deum inſuper exoꝛa   mihi donauit pꝛedicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos fa-ciat peruenire. A M E N  Explicit libellus de doctrina loquēdi et tacedi. ab Albʾ-tano cauſidico pꝛixienſi ad inſtructionem filioꝝ ſuorū  compoſitus. Impꝛeſſus ac finitus Liptzk Anno do-mini Mᵒ.ccccᵒ.lxxxxiᵒ ſecūda feria ante viti. 
H 408. IBP 86. Pell 264. BSB-Ink A-115. Borm: IG 29. Collijn: Stockholm 17. Günther 1253. Juntke: MarienB 10. Sack: Freiburg 51. ÖNB-Ink A-104. ISTC ia00205300.
Bamberg SB. Berlin DtHistM
. Coburg LB. Dresden SUB
(Fragm. 1 Bl.). Freiburg UB
. Gdańsk Akad. Göttweig Benedikt
. Halle *MarienB
. Kraków Akad, BCzartoryski. Leipzig *UB
. Linköping Stift. München SB
. Nürnberg StB
(2 Ex.). Olsztyn Hosianum. Paris Arsenal. Poznań TowNauk. Sandomierz Sem. Sangerhausen K. Sankt Petersburg NB. Schleusingen M. Stockholm KglB. Wien NB
. Wolfenbüttel HerzogAugustB
. Wrocław BOssolinski, BU, Kap. Zittau StB. Zwickau RatsSchB (2 Ex., 2. Ex. Fragm.).
Gesamtüberlieferung: 31 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. a⁶b. 37 Z. Typ. 3*:108G (Hellinga: PT 3A:106G), 4:81G (Hellinga: PT 4B), 6:180G. Rubr. α. TitHlzs. A.
Tit. Tractatus de arte  loquendi et tacendi  Hlzs., Schulszene 63  Bl. 2a m. Sign. aiij ⁌ Compēdioſus tractatus de arte loqendi ⁊  tacendi multum vtilis.  []Uoniā in dicēdo multi errāt nec ē alis  linguā  ſuā ad plenū valeat domare. … Sign. b cent. Item cum cynicis nō multum loquaris. Ait e Tulliꝯ.  … Endet Bl. 10a Z. 17 … deum inſuꝑ exoꝛa qui mihi donauit dicta ti-bi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire AMEN  ⁌ Finit liber de doctrina loquendi et ta-cendi ab Albertano cauſidico bꝛixiēſi. ad  inſtructionem ſuoꝛum filioꝛum compoſitus. Impꝛeſſus Dauentrie Jn platea  epiſcopi. Anno domī .M.cccc.xci. Viceſimaſeprima Iunij.  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: Haag KglB (Digitalisat).
C 155. CA 67a. ILC 46. IDL 111. BMC IX 54. Oates 3495. ISTC ia00205600.
Cambridge UL. Haag KglB
. Köln UStB
. London BL
. Utrecht M.
Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
8 Bl. a⁸. 41 Z. Typ. 1:71G. Rubr. α.
Bl. 1a m. Sign. a ⁌ Compendioſas tractatus da arte loquēdi et tacendi. multum vtilis.  [³]Voniam in dicendo multi errant. nec eſt aliquis  qui liguā ſuā ad plenū valeat domare. … Endet Bl. 8a Z. 33 … deū inſuꝑ exoꝛa  qui michi donauit dicta tibi narrare vt ad eterna gaudia  nos faciat ꝑuenire. Amen  ⁌ Explicit liber de doctrina loquendi et tacendi : ab al-bertano canſidico bꝛixenſi ad inſtructiōem filioꝝ ſuoꝝ compoſitus. ⁌ Impꝛeſſum Ingolſtat Bl. 8b leer.
Anm. 1. Bl. 1a Z. 1 auch⁌ Compendioſus … (Ex. Berlin SB. Freiburg UB. Klosterneuburg Aug, 3. Ex. München SB). Z. 4 auch … linguā ſuam … (Ex. Berlin SB. Freiburg UB. Klosterneuburg Aug. London BL, 2. und 3. Ex. München SB). Bl. 8a Z. 37 auch … cauſidico … (Ex. Berlin SB. Freiburg UB. Klosterneuburg Aug. London BL, 2. und 3. Ex. München SB).
Anm. 2. Quaritch (London) Kat. 1432 Continental Books (2015) Nr 2 u. Kat. 1446 (2022) Nr 1 m Prov. Sexton (Rockport).
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
H 398. Stalla: Ingolstadt III.5. Ce³ A-206. VB 1209. BSB-Ink A-117. Pr 3159. BMC III 677.IA 13530. Bod-inc A-089. Hubay: Eichstätt 16. Sack: Freiburg 53. ÖNB-Ink A-105. ISTC ia00206000.
Berlin *SB
. Eichstätt UB. Freiburg UB
. Klosterneuburg Aug. London BL
. München SB
(3 Ex.). Nelahozeves Lobkowitz. New York MorganL. Oxford Bodl. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 12 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. aa⁶bb. 36–37 Z. Typ. 1:81G, 2:160G. Init. a. Rubr. α.
Tit. (T)ractatus de arte loquedi  et tacēdi multum vtilis at-tendere volentibus.  Bl. 1b Tractatus de arte loquēdi  et tacendi multum vtilis attendere volentibus.  [⁷]Uoniam in dicendo multi errāt . nec eſt  aliquis . qui linnuam ſuā ad plenū vale-at domare. … Sign. b rationē audiuerit ſꝑ in maliciā exitabiturx. vnde Salomon  … Endet Bl. 10a Z. 31 … Deū inſuꝑ exoꝛa qui mihi donauit dicta tibi narrare . vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire.  ⁌ Explicit libellus de doctrina loquēdi ⁊ tacēdi . ab Albertano cauſidico bꝛixienſi ad inſtructionem filioꝝ ſuoꝝ cōpoſitus . Anno d M.cccc.xcij.  Bl. 10b leer.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
H 410. IBP 87. BSB-Ink A-116. Madsen 45. ISTC ia00206200.
Bamberg SB. Biecz Reform. København KglB. München SB
. Poznań Erzbisch. Schulpforte *Sch.
Gesamtüberlieferung: 6 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00558 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi. [Antwerpen: Govert Bac, um 1493/98] [vielmehr nicht vor 1499]. 
10 Bl. a⁶b. 36 Z. Typ. 1:99G, 2:180G, 3:82G. 1 Hlzs. DrM IV.
Tit. De doctrina dicēdi et  Tacendi.  Darunter Druckermarke. Bl. 1b Holzschnitt. Bl. 2a Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi  [²]N inicio. medio et fine mei tractatus aſſit gratia ſcī ſpi-ritus Q in dicēdo multi erant nec ē alis qui linguā  ſuā domare poſſit ad plenu  … Sign. b cōmodum eſſe naturale et quaſi cōe .i. cum cōmodo no et alie … Endet Bl. 9b Z. 11 qui mihi donauit tibi dic ta narrare . vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire . Amen.  ⁌ Explieit liber de doctrina diceudi et tacēdi ab Albertano  cauſidico brixienſi editus.  Bl. 10a leer. Bl. 10b Druckermarke.
Reproduktionen: Brussel BR (IISTC).
C 150. Conway 302. CA 68. ILC 48. CBB 4114. IDL 112. Pell 254. CIBN A-106. Oates 3991. ISTC ia00206400.
Bregenz Zisterz
. Brussel BR. Cambridge UL. Haag KglB. Paris BN.
Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
12 Bl. ab⁶. 33 Z. Typ. 2:69G.
Tit. Liber de doctrina  dicendi et tacendi.  Bl. 2a m. Sign. aij Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi.  []N initio medio ⁊ fine mei tractatus aſſit ga  ſancti ſpūs … Sign. b deni caute agendum eſt. quia multi credun amici qui  … Endet Bl. 11 Z. 27 ciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina dicendi ⁊ tacendi ab albertano cauſidico bricienſi editus . Feliciter.  Bl. 12 leer.
Anm. Korrektur zum gedruckten GW.
C 148. CBB 60. IBE 150. Pell 253. CRF XIX 19. VB² 4674.2. Bod-inc A-086. ISTC ia00199600.
Berlin *SB
. Besançon BMun
. Gent BU. Grenoble BMun. Oxford Bodl. Valencia BU
. Versailles BMun.
Gesamtüberlieferung: 7 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
12 Bl. ab⁶. Typ. 3:92G, 4:130G. Init. c, d. Rubr. α.
Tit. Ars loquendi  et tacendi  Bl. 1b ⁌ Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ tacendi multum vtilis.  (Q)Voniam in dicendo multi errāt nec eſt aliquis qui linguā ſuā ad plenū valeat domare. … Sign. b iſtiꝯ cōſiderationis ſeptē puncta. ⁌ Pꝛimū punctū eſt  … Endet Bl. 12a Z. 26 … deū inſuꝑ exoꝛa qui mihi donauit dicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire. Amē.  ⁌ Explicit liber de doctrina loquendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico Bꝛixienſi ad inſtructionem filioꝛum ſuo-rum compoſitus.  Bl. 12b leer.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
HC 396. Ce³ A-207. IGICorr 147C. Pell 250. VB 266.8. BSB-Ink A-118. CIBN A-108. Pr 1840. Bod-inc A-090. Dahm: Aargau 9. Hubay: Augsburg 24. Hummel-Wilhelmi 5. Ohly-Sack 28. Sack: Freiburg 54. ÖNB-Ink A-106. ISTC ia00209100.
Aarau KantB
. Augsburg SStB (2 Ex.). Berlin *SB†
. Birmingham UL. Firenze AccadCrusca
. Frankfurt (Main) UB. Freiburg UB
(2 Ex.). Lonato BComo. München SB
(2 Ex.). Oxford Bodl. Paris BN. Philadelphia FreeL. Praha NKn. Salzburg UB. Tübingen Stift
. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 19 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. A⁶B. 34 Z. Typ. 3:89G, 8:168G. Rubr. α.
Tit. Tractatus de arte lo-quendi et tacendi.  Bl. 2a m. Sign. Aij Compendioſus tractatus de arte loquendi et tacendi multum vtilis.  [³]Voniā in dicēdo multi errāt  nec eſt aliquis  liguā ſuā ad plenū valeat domare  … Sign. b te aſſociauerit iter tuū inueſtigauerit dic te te lnogiꝯ ire   … Endet Bl. 10b Z. 22 … Deum in-ſuper exoꝛa  mihi donauit pꝛedicta tibi narrare et ad eterna  gaudia nos faciat peruenire AMEN  Explicit libellꝯ de doctrina loquedi et tacendi ab Al-bertano cauſidico pꝛixienſi ad inſtructionē filioꝝ ſuoꝝ  compoſitꝯ. Impꝛeſſus ac finitus Liptzk Anno di  Milleſimoquadringenteſimo Nonageſimoquinto. 
Anm. Tit. statt lo- auch lo, Bl. 2a auch ohne Signatur, Z. 1 statt Compendioſus tractatus de arte loquendi auch Compēdioſus tractatus dearte  loquendi, Z. 2 statt multum auch multū, Z. 3 statt multi auch mľti , Sign. b statt aſſociauerit auch aſſocianerit (Ex. Darmstadt *ULB).
HC 411. IBP 88. BSB-Ink A-119. Pr 2869. BMC III 627.IA 11574. Borm: IG 30. Collijn: Stockholm 18. Collijn: Uppsala 30. Günther 1268. ISTC ia00207400.
Bamberg SB. Berlin *SB
. Chicago NewberryL. Città del Vaticano BVat. Darmstadt ULB. Dresden ehem. LB. Gdańsk Akad. Jena *ULB
. Leipzig StB
, UB
. London BL
. München *SB
. Neustadt K. Olomouc SKn. Poznań TowNauk. Praha NKn. Sankt Petersburg NB (2 Ex.). Stockholm KglB. Uppsala UB. Wien Benedikt, NB
. Wolfenbüttel HerzogAugustB
(2 Ex.). Worms StArch. Wrocław BU. Zwickau RatsSchB.  — Braunschweig (Malakoff).
Gesamtüberlieferung: 27 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen und mindestens 1 Exemplar in Privatbesitz nachgewiesen.
10 Bl. A⁶B. 37–38 Z. Typ. 3:145G, 5:79G. Init. a, d. Rubr. γ. DrM IIIa.
Tit. Cōpēdioſus tractatus ď arte  loquēdi ⁊ tacedi multū vtilis  Darunter Druckermarke. Bl. 2a m. Sign. Aij ¶ Incipit tractatꝯ de arte loquēdi ⁊ tacēdi ab Albertano  bꝛixiēſi cauſidico ad ſuoꝝ inſtructionē filioꝝ editus.  []Voniā in dicendo  multi errant . nec eſt alis qui  linguā ſuā ad plenū valeat domare … Sign. b tatem extinguit maliciā Et alibi idē dicit Cū viro linguo  … Endet Bl. 10a Z. 29 … deum inſuper exoꝛa qui mihi do-nauit pꝛedicta tibi narrare . vt ad eterna gaudia nos faci-at peruenire Amen.  ¶ Explicit liber de doctrina loquēdi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico bꝛixienſi ad in-ſtructionem ſuoꝝ filioꝝ compoſitus Impꝛeſſus Colonie ꝑ me Hermannū Bum-gart de Ketwich ſupꝛa antiquū foꝝ in domo vulgariter nuncupata tzo dem Wilden mann.  Bl. 10b leer.
H 396a. C 150a. Schr 3051. VK 36. Ce³ A-208. CIH 49. Pell 256. CIBN A-107. Pr 1472. BMC I 301.IA 5107. Borm: IG 31. Oates 838. 839. ISTC ia00208000.
Cambridge UL (2 Ex.). Città del Vaticano BVat. Karlsruhe LB
. London BL
. Paris BN. Washington (D.C.) LC. Wolfenbüttel HerzogAugustB
.
Gesamtüberlieferung: 8 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10 Bl. a⁶b. 36 Z. Typ. 1:99G, 2:180G, 3:82G. Rubr. α, β. DrM III (Juchhoff 8), IV (Juchhoff 10).
Tit. De doctrina dicēdi et  tacēdi  DrM  Bl. 2a Incipit liber de doctrina  dicendi et tacendi  [²]N inicio. medio et fine. mei tractatus aſſit gracia ſācti ſpirit. Q in dicēdo multi errant. nec eſt alis qui linguā  ſuā domare poſſit ad plenu. … Sign. b cōmodum eſſe naturale et quaſī cōe. i. cum cōmodo no et alie  … Endet auf Bl. 9b Z. 11 … qui mihi donauit tibi pꝛedicta narrare. vt ad eterna gaudia nos faciat ꝑuenire. Amen  ⁌ Eplicit liber de doctrina dicendi et tacēdi ab.  Albertano cauſidico bꝛixienſi editus.  Bl. 10a leer. Bl. 10b DrM 
Vorlage: Kevelaer Orat (Kopie).
ILC 47. ISTC ia00206300.
Kevelaer Orat.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
12 Bl. AB⁶. 36 Z. Typ. 7:80G, 9:280G, 10:155G. Init. c, f.
Tit. (A)rs loquēdi et  tacendi  Bl. 2a m. Sign. Aij Compendioſus tractatus de arte loquendi ⁊ tacendi multum vtilis.  [⁵]Voniam in dicendo  multi errant nec eſt aliquis qui linguam ſuam ad plenum valeat domare. … Sign. b us vnus de mille. Et Catho . Conſilium archanu tacito cō … Endet Bl. 11b Z. 5 … deu i n ſuꝑ exoꝛa qui mihi  donauit pꝛedicta tibi narrare vt ad eterna gaudia nos faciat peruenire. Amen.  Explicit liber de doctrina loquendi ⁊ tacendi ab Albertano cauſidico Brixienſi ad inſtructionem filioꝛum ſuoꝛum cōpoſitus Impꝛeſſus ac finitus Colonie . Anno domini .  virginalis partus Milleſimo quadriugenteſimo ſuper nonageſimum ſeptimo. .⸪.  Bl. 12 leer.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
HC 412. VK 37. Ce³ A-209. CIH 50. IBP 89. IDL 113. CRF I 13. CRF XI 5. CRF XIII 38. VB 971. BSB-Ink A-120. Pr 1340. BMC I 287.IA 4661. Madsen 46. Oates 769. 770. Ohly-Sack 29. Strutyńska 3. Voulliéme: Trier 657. Whitesell: Harvard S1-457.2. ÖNB-Ink A-107. ISTC ia00209000.
Augsburg UB
. Baltimore ArtM. Bamberg SB. Berlin *SB
(2 Ex., 1. Ex.†). Cambridge UL (2 Ex.). Cambridge (Mass.) HoughtonL. Elbląg BNorwid
. Frankfurt (Main) UB. Göttingen SUB. Gotha [ForschB]. Haag KglB
. Karlsruhe LB
. København KglB. Köln UStB
. Langres SocHist. Leipzig BuchM
. London BL
. Lyon BMun. München SB
. Münster ULB (def.). San Marino (Calif.) HuntingtonL. Strasbourg BNU. Stuttgart LB
. Trier StB. Wien NB
.
Gesamtüberlieferung: 27 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
6 Bl. Typ. got. DrM  I.
Endet Bl. 6a(?) Sʾensuit ľ Art et science  de bien parler et de  soy taire/ moult utille ā sçavoir et entendre  ā toute personne/ nouvellement imprimé ā Paris.  Bl. 6b(?) DrM 
Vorlage: Chantilly.
Chantilly 33.
Chantilly [MConde].
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
24 Bl. a–c⁸. 27 Z. Typ. 1:98/99G. Einmal Min. f. Init. 1 Hlzs.
Tit. Die konſte om te leren ſpꝛeken en-de ſwighen alſt tijt is .:.  Darunter Holzschnitt. Bl. 2a m. Sign. aij Hier beghint een ſeer notabel oerbaerlick boexken van die conſte van ſpꝛeken ende van ſwighen.  Dat welck beſcreuē heeft een notabel gheleert mā  gheheten Albertanus van bꝛixien wt den monde  der heyligher ioncfrouwen … Z. 18 Dit is die conſt van ſpꝛeken ende ſwighen.  (w)Ant in den ſpꝛeeken veel menſchen  dolen Noch men en vint nyemant  die ſijn tonghe ghenoech bedwin-ghen can … Sign. b anderde is die den anderen onrecht doen wille. nz  … Endet Bl. 24a Z. 24 … ſo ſeldi wijs gehetē woꝛdē hier op  eerden e hier namaels ſaliche beſittē dz ewighe  leuen dat ons wil gonnen die vader die ſoen e die  heylighe gheeſt Amen .:. .:. .:. .:.  Hoert verdraecht ſiet ende ſwijcht.  Bl. 24b leer.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 22. Res.Publ. Unit 69. Haag KglB (IISTC).
H 413(nicht Copinger). C 156. Kok: Houtsneden S. 259. CA 69. ILC 49. IDL 115. Jaspers: Haarlem 28. ISTC ia00209200.
Haag KglB
. Haarlem StB
. Hilversum LibernaColl
(Bl. 1 fehlt).
Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
0056410N Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. [Haarlem: Jakob Bellaert, nicht vor Oktober 1485, nicht nach Dezember 1485]. 
24 Bl. a–c⁸. 27 Z. Typ. 1:99G. 1 Hlzs.
Bl. 2a m. Sign. aij Hier beghint een zeer notabel oerbaerlick boecken van die konſte van ſpꝛeken ende van ſwighen  Dat welck beſcreuē heeft een notabel gheleert mā  gheheten Albertanus van bꝛixien  … Z. 19 (W)Ant inden ſpꝛeken veel menſchen  dolen Noch men en vint nyemant  die sijn tonghe ghenoech bedwin-ghen can  … Sign. b anderde is die den anderen onrecht doen wille. nz  … Endet Bl. 24a Z. 24 … ſo  ſeldi wijs ghehetē woꝛdē hier op erdē e hier na-maels ſalich e beſittē dat ewighe leuē dz ons wil  gōnen die vaď die loen e die heylighe geeſt Amē.   Hoert verdꝛaecht ſiet ende ſwijcht. 
Vorlage: Haarlem StB (Digitalisat).
Anm. Zeilengetr. Nachdr. der vorhergehenden Nr.
Reproduktionen: Haarlem StB (IISTC).
ILC 51. ISTC ia00209230.
Haarlem StB (Bl. 1 fehlt).
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00565 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. Delft: [Jakob van der Meer, um 1486] [vielmehr nicht vor 1487, nicht nach 1491]. 
24 Bl. a–c⁸. 27 Z. Typ. 1*:104G, 2:150G. 1 Hlzs.
Tit. Die konſte om te leeren ſprekē  Ende ſwyghen als tyt is  Darunter Holzschnitt. Bl. 2a Hier begint een ſeer notabel oerberlic boexkē vā die cōſte vā ſprekē e vā ſwijghen . Dz  welc beſcreuē heeft een notabel gheleert man  gehietē . Albertanus vā brixien … Z. 19 (w)Ant inden ſpꝛekē veel mēſchcn  dolen Noch men en vīt niemat  die ſijn tonge genoech bedwin-gē can … Sign. b anderde is die dē anderē onrecht doē wille : nz  … Endet Bl. 24a Z. 23… ſo ſeldi wijs gehietē woꝛdē hier op eerdē e hier namaels ſalich e beſittē dz ewijge  leuē dz ōs wil gōnē vaď die ſoō e die heilige  geeſt Amē Hooꝛt draecht ſiet e ſwijcht  Gepreyndt te delf in hollant.  Bl. 24b leer.
Reproduktionen: Haag KglB (IISTC). Haag KglB (Digitalisat).
H 415(nicht Copinger). C 157. Conway 327. Kok: Houtsneden S. 114. CA 70. ILC 53. IDL 116. ISTC ia00209250.
Haag KglB
.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00566 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. ’s Hertogenbosch: [Gerard Leempt, um 1488] [vielmehr um 1484/85]. 
24 Bl. a–c⁸. 27 Z. Typ. 1:110G.
Tit.Dit is een konſte om te leren  ſpreken e ſwighen alſt tijt is  Bl. 2a m. Sign. aij Hier beghint een ſeer notabel oerbaerlic boexken van die konſte van ſpꝛeken ende vā ſwighen  Dat welck beſcreuen heeft een notabel gheleert  man gehetē Albertanus van brixien wt den monde der heiligher ioncfrouwen ſinte aechte. … Z. 19 (w)Ant inden ſpꝛeken veel menſchen  dolen Noch men en vint nyemāt  die ſijn tonghe ghenoech bedwinghen can. … Sign. b anderde is die den anderen onrecht doen wille . nz  … Endet Bl. 24a Z. 22 … ſoe ſuldi wijs geheiten werden hier op  eerden ende hier namaels ſalich ende beſitten dat  ewighe leuē dat ons wil gonnē die vader die ſoen  e die heilighe gheeſt Amen  Hier eyndet Die konſte van ſwighen e  ſpꝛeken. Ghepꝛent tots hartoghenboſch  Bl. 24b leer.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 69. Haag KglB (IISTC). Haag KglB (Digitalisat).
HC 414. CA 72. ILC 50. IDL 114. Oates 3659. ISTC ia00209220.
Cambridge UL. Haag KglB
. Křivoklát Fürstenberg.
Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
00567 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederländisch. [Gouda: Govert van Ghemen, um 1489/90] [vielmehr Leiden: vor 13.XI.1486]. 
24 Bl. a–d⁶. 28 Z. Typ. 1:103G. Min. f. Init. TitHlzs. A
Tit. Die konſte om te leren ſpꝛeken  ende zwighen alſt tyt is  Darunter Holzschnitt. Bl. 2a m. Sign. aij Hier beghint een ſeer notabel oerbaerlick  boexkē van die konſte van ſpꝛekē e van ſwi-ghē Dat welc beſcreuen heeft e notabel gheleert mā gheheten Albertanus vā bꝛixien wt  den monde der heyligher ioncfrouwen ſinte  aechte. … Z. 18 Dit is die konſt van ſpꝛeken e ſwighen.  (w)Ant inden ſpꝛeken veel menſchē  dolen Noch men en vint nyemāt  die ſyn tonghe ghenoch bedwinghen can … Sign. b baer is of ydel Want oerbaerlycke woerden  … Endet Bl. 24b Z. 14 … ſo ſeldi wijs  gehetē woꝛdē hier op eerdē . e hier namaels  ſalich e beſittē dat ewighe leuen dat ons wil  gōnē die vader . die ſoen e die heilighe gheeſt  Amen  Hoert verdꝛaecht ſiet ende ſwijcht. 
Reproduktionen: Brussel BR (IISTC).
C I 413(nicht Hain). Kok: Houtsneden S. 493. CA 69a. ILC 52. CBB 65. ISTC ia00209450.
Brussel BR.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
00568 Albertanus Causidicus Brixiensis: De arte loquendi et tacendi, niederl. [Delft: Christian Snellaert, um 1493/97] [vielmehr 1493–94]. 
24 Bl. a–d⁶. 27–28 Z. Typ. 3:220G, 6:97G. Init. Rubr. γ(?). 2mal ders. Hlzs. DrM III.
Tit. ⁌ Die conſte om te leeren ſpꝛeken ende ſwi-gen alſt tijt is  Darunter Holzschnitt. Bl. 1b Holzschnitt. Bl. 2a Hier begint een ſeer notabel oerbaerlic boexken vā die conſte vā ſpꝛekē e vā ſwigen Dat  welc betreuen heeft een notabel geleert man  gehieten Albertanus vā bꝛixien wt dē mōde  der heyliger iōchouwen Sinte aechte … Z. 18 ⁌ Dit is die conſte vā ſpꝛeken e ſwighen :  (W)Ant inden ſpꝛeken veel menſchen  dolen … Sign. b ofydel Wāt oerbaerlike woerden ſulen wy  … Endet Bl. 24a Z. 23 … ſo ſuldi wijs ge-hieten wordē hier op aerdē . e hier namaels  ſalich e beſittē dat ewige leuen . Dat ons wil  gōnen die vader die ſone e die heilighe geeſt  Amen ⁌ Hooꝛt : verdꝛaecht . ſiet e ſwijcht  ⁌ Voleynt e gepꝛent te Delf in Hollant.  Bl. 24b Delf in Hollant  Darunter Druckermarke.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 23. London BL (Digitalisat).
C I 415(nicht Hain). Schr 3066. Conway 327. Kok: Houtsneden S. 114. 152. CA 71. ILC 54. Pr 8899. BMC IX 23.IA 47210. ISTC ia00209350.
London BL
.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
22 Bl. ab⁶cd⁶. Typ. 3:180G, 8:100G. Einmal Min. f. Init. Rubr. γ. DrM x.
Tit. Die conſte om te leeren  ſpꝛeken ende ſwyghen alſt tijt is  Darunter Druckermarke. Bl. 2a Hier begint een ſeer notabel oerbaerlic boexkē  van die conſte van ſpꝛeken e van ſwigen Dat  welck beſcreuen heeft en notabel gheleeꝛt man  ghehieten Albertanus van bꝛixien wt den mō-de der heiligher ioncurouwē Sunte aechte : … Z. 18 Dit is die conſte van ſpꝛeken e van ſwygen  (v)Ant inden ſpꝛeken veel menſchen do-len … Sign. b Salomō ſeit aldus Een ſacht woert bꝛeket gꝛā-  … Endet Bl. 21b Z. 20 … ſoe ſuldi  wijs gheheiten woꝛdē hier op eerden ende hyer  namaels ſalich ende beſitten mogen dat ewige  leuen Dat ons wil gonnen die vader e die ſoē :  ende die heylighe geeſt AMEN  ⁌ Hooꝛt ſwicht ſyet ende verdꝛaecht  Soen weet niemāt wat ghi iaecht.  ⁌ Item ghepꝛent te deuenter Bi mi Iacob van  bꝛeda Int iaer ons heren MCCCC : Ende xcvi  opten xv. dach inden merte  Bl. 22 leer ?
Reproduktionen: London BL (Digitalisat).
Kronenberg: CA 72a. ILC 55. Pr 9081A. BMC IX 70. ISTC ia00209400.
London BL
.
Gesamtüberlieferung: 1 Exemplar/Fragment in öffentlichen Einrichtungen.
Gesamtkatalog der Wiegendruckehttps://www.gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/ALBECAU.htm • Letzte Änderung: 2023-03-29