Fichetus, Guillermus
Humanist und Theologe. ✽ 16.IX.1433 in Le Petit-Bornand-les-Glières (Haute-Savoie), seit ca. 1450 in Paris, zuerst als Student, dann in verschiedenen Ämtern der Universität. Arbeitete eng mit der von Gering, Crantz und Friburger betriebenen ersten Pariser Druckerpresse zusammen. Seit 1472 in Rom am päpstl. Hof. Sein Todesdatum ist unbekannt (ca. 1480 oder nach 1490).
Herausgeber von Bessarion: Epistolae et orationes (GW 4184). Verf. von Widmungsbriefen in GW 3675 (3678) und GW 6944 (6945).
Vgl. Franco Simone in Memorie della Reale Accademia delle scienze di Torino, Ser. II. T. 69, P. II S. 103–144 — Jacques Monfrin in Bibliothèque d’humanisme et renaissance 17 (1955) S. 7–23, 145–153 — Paul Oskar Kristeller in Studi e Testi 236 (1964) S. 459–497.
09867 Fichetus, Guillermus: Carmen Philippo Levino inscriptum. Hrsg. Johannes Philippus de Lignamine. [Rom]: Johannes Philippus de Lignamine, [nach 7.III.1473]. 
4 Bl. [a]. 23 Z. Typ. 1*:125R. Einmal Min. f. Init.
Bl. 1a REVERENDISSIMO: pręſtantiſſimo patri, ac generoſiſſimo domino,  Guillermo de Eſtoutauilla, Cardinali  Hoſtienſi: qui uulgo Rothomagenſis  nominatur, Iohannes philippus, ſiculus  Sanctiſſimi di noſtri Papę familiaris,  ſe ſua commendat,  [²]Ncidit meas manus reuerēdiſſime  pater, quod Philippo leuino Are-latenſi Cardinali, Guillermus fichetus,  Pariſienſis theologus doctor, maximi  cubicularius pontificis, elegantiſſimum  carmē īſcripſit, Qvod quom ego ſępius  & intētiſſime legiſſem: īprimi tibi meis  ſumptibus feci, … Bl. 2a ROTHOMAGENSI CARDINALI PANAGERICVS.  10 Dist. (g²)Allia celſo te fudit ſanguīe regū  … Bl. 2b Z. 2 Inde tibi notus carminis auctor erit  REVERENDISSIMO: pręſtantiſimo patri Philippo leuino, Arelatēſi  archieo, Tituli ſanctorū Petri & Mar-cellini preſpitero Cardinali. Guillermus  fichetus. Pariſienſis theologus doctor,  maximi cubicularius pontificis: ſe ſua  commendat.  [²]Agnus ad exēplū, magnis ꝓponeris  Darüber eingerückt unus  Gallis: … Endet Bl. 4a Z. 9 … redeāt decori  Iam totidē ut cęli ꝗſ capeſcat iter.  FINIS: VALE.  Bl. 4b leer.
Anm. Fichet widmete dieses Gedicht Philippe de Lévis, Erzbischof von Arles (✽ 1435, † 4.XI.1475) anlässlich seiner Ernennung zum Kardinal am 7.III.1473. Der Name des Verf. erscheint auch als Akrostichon in dem Widmungsgedicht des J. P. de Lignamine auf Bl. 2a.
Faks. Picot, Émile: Recueil de pièces historiques imprimées sous le règne de Louis XI, reproduites en fac-similé avec de commentaires historiques et bibliographiques, par Émile Picot et Henri Stein. Bd 1.2. Paris: F. Lefrançois, pour la Société des bibliophiles françois 1923, Nr 1.
Reproduktionen: Stuttgart LB (Digitalisat).
HR 7058. IGI 3855. ISTC if00146700.
Paris BN. Stuttgart LB
. Venezia BNMarc.
Gesamtüberlieferung: 3 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09868 Fichetus, Guillermus: Epistola ad Ianum comitem Gebennensem. [Paris: Ulrich Gering, Martin Crantz und Michael Friburger, nach 22.IX.1471]. 
4 Bl. [a]. 22 Z. Typ. 1:116R.
Bl. 1a Illuſtriſſimo pꝛincipi Iano comiti Geben-na Guillermus fichętus, eius ſubiectus,  at Pariſienſis theologus doctoꝛ. S.P.D;  [⁵]Antum abeſt ſereniſſime pꝛin-ceps ut a tua pꝛæſtantia, meiſ  moꝛibus abhoꝛreat munus. … Z. 9 … Eſt enī nouū opus rhetoꝛicū a me  ditū. quo nunc tuā ſerenitatē, tuos (qui ſunt,  fuerint) liberos, tuam (quę me genuit) patriam dono. … Endet Bl. 4a Z. 3 … per oꝛa cętuſ gentium  a me longiſſime latiſſime celebꝛeriſ; Vale.  Et ſingularem erga te fichęteam fidem obſeruantiam ſpectes benignus : Aedibus ſoꝛbonæ Pariſii ſcriptum, decimo kalendas octobꝛes, anno uno & ſeptuageſimo quadringente-ſimo ſupꝛa milleſimum;  Iane fichætoꝛum ſpeſ unica, pax tuoꝛum!  Suſcipe guillermi ncepſ pie pignuſ amoꝛiſ;  Bl. 4b leer.
Anm. Gesonderte Ausgabe des Widmungsbriefes an Janus, comte de Genevois (✽ um 1435, † 22.XII.1492), den Sohn König Ludwigs von Savoyen, den Fichet seinem Dedikationsexemplar der „Rhetorica“ voranstellte. Vgl. Nr 9870.
Faks. Champion: Typ. par. 78–84.
Pell 4786. Sack: Freiburg 1438. ISTC if00146800.
Freiburg *UB
. Paris BN (Perg. Bl. 1 fehlt. Fehldr.).
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09869 Fichetus, Guillermus: Epistolae. [Paris: Ulrich Gering, Martin Crantz und Michael Friburger, nach 31.VIII.1471]. 
10 Bl. [a²bc]. 22 Z. Typ. 1:116R. Rotdr.
Bl. 1a leer. Bl. 1b Excellentiſſimo patri Beſſarioni, epiſcopo  Sabinenſi, cardinali Niceno, patriarchæ conſtantinopolitano, græcæ linguæ pariter ac  latinæ facile pꝛincipi Guillermus fichætus  pariſienſiſ theologus doctoꝛ. S.P.D.;  []I ſero admodū ſtantiſſime pater,  ne uti par ſane fuiſſet! tibi grati-aſ egero! … Endet Bl. 2b Z. 16 … Vale  fons pater doctrina omnium. Aedibus  Soꝛbonæ pariſii ſcriptū, impꝛeſſum anno uno  & ſeptuageſimo dringenteſimo ſupꝛa mil-leſimum;  Bl. 3a (Lage b) (A)Nte omnia petenti mihi  dabis ueniā pater ſancte!  ſ ne munuſculo, ne ſer-mone, nouo pōtifice digno  tecū agam. … Endet Bl. 5b Z. 17 … Vale ſpeſ reliqua chꝛiſtianitatis;  Aedibus Soꝛbonæ pariſii ſcriptum, pꝛidie  kalendas ſeptembꝛis anno uno & ſeptuageſi-mo quadringēteſimo ſupꝛa milleſimum;  Bl. 6a [⁵]Andudum optaueram inclitiſſime  rex tibi gratulandi, facultatem mihi dari. … Endet Bl. 6b Z. 17 … Vale. facturo  mihi quę tibi gratiſſima. quoad uoles imꝑabis; Pariſii ædibus ſoꝛbonę, idibus quinti-libus ſcriptum anno uno & ſeptuageſimo quadringenteſimo ſupꝛa milleſimum;  Bl. 7a, rot [¹]Vmaniſſimo patri. Ioanni Rolino, eo edu-enſi, tituli Sancti ſtephani in celio monte pꝛe-ſbitero cardinali Guillermuſ fichętuſ alumnuſ  eiuſ. S.P.D:  schwarz [⁶]Pero pater excellētiſſime rhetoricum opus noſtrū foꝛe tibi iocū-diſſimū. … Endet Bl. 7b Z. 12 … Vale parens. alitoꝛ mei ingenii;  Aedibuſ Soꝛbonæ. idibus iuliiſ ſcriptum, anno ſeptuageſimo & quadringēteſimo ſupꝛa milleſimū;  Bl. 8a [¹]Xcellentiſſimo patri domino Guillermo  quadrigario Pariſienſi epiſcopo, Guillermuſ  Fichetus. Salutem plurimam dicit;  []I pꝛæ cæteris opuſculo nouo (quod  de rhetoꝛicis inſtitutionibus ſcrip-ſi) te donare ſtitui pater humaniſſime, … Endet Bl. 8b Z. 19 …  de tuis  mirificiſ operibuſ nun conticeſcet: Vale;  Bl. 9 u. 10 leer.
Anm. Sammlung der Widmungsbriefe, die Fichet seinen Dedikationsexemplaren der „Rhetorica“ beigegeben hat. Enthalten sind Briefe an Bessarion (1471), Papst Sixtus IV. (31.VIII.1471), René  ď Anjou, König von Sizilien (15.VII.1471), Jean Rolin, Bischof von Autun (15.VII.1470, vielmehr 1471), und Guillaume Chartier, Bischof von Paris (undatiert). In dem einzigen vollständig erhaltenen Exemplar Paris BN finden sich hsl. noch die Briefe an Charles, duc ď Aquitaine, François II., duc de Bretagne, und Charles IV., comte du Maine. Die Briefe an Janus, comte de Genevois (einzeln gedruckt Nr 9868) und an Charles de Bourbon, Erzbischof von Lyon, fehlen.
Faks. Champion: Typ. par. 35–49.
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 23. Freiburg UB (Digitalisat, Fragm.).
Pell 4785. Sack: Freiburg 1439. ISTC if00147050.
Freiburg UB
(Fragm.). Paris *BN.
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
09870 Fichetus, Guillermus: Rhetorica. Mit Beig. von Robertus Gaguinus. [Paris: Ulrich Gering, Martin Crantz und Michael Friburger, 1471]. 
192 Bl. [ab–g⁸h¹⁰i¹¹k–n⁸o¹⁰p⁸q¹⁰r–v⁸x¹⁰y⁸z⁹]. 22–23 Z. Typ. 1:116R.
Bl. 1a GVILLERMI Ficheti Alnetani, artium  & theologiæ pariſienſis doctoris, rhetori-corum libro præfatio;  []Van ea reſ eſt dicendi pꝛęceptio,  quę longū claro ſcriptori pꝛorogat  æuum ! … Bl. 5a De quin rhetoꝛicis elemētiſ artem extrin-ſecus compꝛehendentibus omnem;  []Rtificioſe dicendi racio … Lage c & ſententia generibuſ (ꝗbuſ eſt propriū) po … Endet Bl. 191a Z. 15 … clæmenti potius  interprætatione ea torquebit;  In Pariſio Sorbona conditæ Ficheteæ  rhetoricæ finiſ; Roberti Gaguini ſe-qui panagericuſ in auctorem;  Bl. 191b Patri ac præceptori ſuo. Guillermo  Ficheto pariſienſi theologo doctori,  Robertus Gaguinus .S.P.D;  14 Dist. [¹]Vos luteos homīes finxit natura. deauras!  … Endet Bl. 192a Z. 10 Gaguinum magiſ uſ benignuſ ama ; Vale. Fœlix uiue;  Bl. 192b leer.
Anm. 1. In Freiburg UB K 4941, einem Sammelband mit GW 4184, Anm. I, 3 und Fragm. von GW 3691, befinden sich auf Bl. 8–10 Textstellen von Bl. 185–192 der Rhetorica. Sie stellen wohl Teile einer früheren Fassung dar, die vom Autor noch einmal bearbeitet wurde. Vgl. Brief an Bessarion, Z. 13ff. „Interea (quos tandem nunc ad te meo nomine mitto) rhetoricorum librorum commentarios … vix semel legens, utrumque retexui“.
Anm. 2. Fichet hat, wie bei den „Epistulae et orationes“ seines Freundes Bessarion (GW 4184), auch von seiner Rhetorik einige Exemplare mit Widmungsbriefen versehen und weltlichen und geistlichen Würdenträgern gesandt. Die Briefe hat er gesammelt und gesondert herausgegeben (s. die beiden vorhergehenden Nummern, die wahrscheinlich z.T. mit dem gleichen Satz wie die folgenden Briefe gedruckt worden sind).
Von den Dedikationsexemplaren sind drei gedruckte und ein handschriftliches mit Widmungsbriefen erhalten:
1. das Ex. (Perg.) für Kardinal Bessarion (Venezia BNMarc).
2. das Ex. (Perg.) für Papst Sixtus IV. (London BL).
3. das Ex. (Papier) für Charles de Bourbon (Paris BN) m. vorgebundener Lage [a²]: Bl. 1a []On ſum neſciuſ illuſtriſſime ac pręſtantiſſime pater ! quibus laudibus  a te tuiſ ſereniſſimis fibuſ Beſſario Nicenus cardinalis, patriarcha  ſtantinopolitanus extolla. …Endet Z. 18 … Vale. Pariſii ſcriptum ædibus ſoꝛbonæ, pridie kalendas apriles.  Bl. 1b u. 2 Brief an Bessarion.
4. das hsl. Ex. (Papier) für Charles IV., comte du Maine (Gotha ForschB).
Die Widmungsexemplare für Guillaume Chartier, Janus, comte de Genevois, René dʼ Anjou, Jean Rolin, Charles, duc dʼ Aquitaine, sind verlorengegangen. Zum Widmungsexemplar für François II duc de Bretagne vgl. Booton, Diane E.: Guillaume Fichet’s Gift to Duke François II of Brittany. In: Nottingham Medieval Studies 53(2009) S. 121–132.
Anm. 3. Am Text der Rhetorik ist noch während und nach der Drucklegung des Manuskripts gearbeitet worden. Davon zeugen Unregelmäßigkeiten in der Lagenverteilung, Neusatz einzelner Blätter sowie handschriftliche Verbesserungen und Zusätze, die vermutlich in der Offizin angebracht wurden (vgl. Claudin: Sorbonne S. 55). Im Ex. Lyon BMun z.B. sind Pergamentblätter angebunden, die Bl. 64 und 72 in abweichendem Satz enthalten (vgl. Pellechet: Lyon 274). Bl. 37 erscheint in den Pergamentex. und in einigen Papierex. in abweichendem Satz (vgl. Claudin: Sorbonne S. 55).
Anm. 4. Das Lobgedicht des Gaguinus auf F. (Quos luteos homines …) auf Bl. 191b–192a ist gegenüber der Fassung, die in GW 3691 abgedruckt ist, um zwei Distichen vermehrt, nach dem 9. Distichon folgt: Theologi exurgent! quoſ tot docuiſſe ꝓbariſ!  Qui ſe hieronymis aſſimulaſſe uelint;, und nach dem vorletzten Distichon findet sich ein besonderer Hinweis auf Fichets savoyische Heimat:
Fœlix illa quidem tali ſabaudia alumno!
Cuiuſ erit galliſ perpetuatiuſ honor;.
HCR 7057. Ce³ F-147. IBE 2440. IBP 2179. IGI 3856. IJL² 172. Pell 4784A. CRF VI 808. CRF XI 434. CRF XVI 120. VB 4719.5. Pr 7827. BMC VIII 3.IA 39009. Sack: Freiburg 1440. ISTC if00147000.
Aix-en-Provence BMejanes. Basel UB
. Berlin *SB
. Bourges BMun. Chatsworth L. Città del Vaticano BVat
(Perg. Fragm. 2 Bl.). Freiburg *UB
(2 Ex., 2. Ex. Fragm. 3 Bl.). Glasgow UL
. Halle ULB. London BL
(Perg.). Lyon BMun
. Manchester RylandsL
. New York MorganL. Paris BN
(3 Ex., 1. Ex. Perg.), Mazarin. Philadelphia RosenbachM. Regensburg HB
. San Marino (Calif.) HuntingtonL. Sevilla BColomb. Tenri City CentrL. Venezia BNMarc (Perg.). Vichy BMun. Wien NB
(Perg.). Wrocław *BU (def.).
Gesamtüberlieferung: 27 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Gesamtkatalog der Wiegendrucke • © 1978 Anton Hiersemann, Stuttgart • https://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/FICHGUI.htm • Letzte Änderung: 2013-12-03