Graduale
Seit dem 12. Jh. Bezeichnung für Choralbücher, die die gesamten Gesänge (Solist und Schola) der Messe (Proprium de tempore, Proprium sanctorum. Commune sanctorum) enthalten. Auch Antiphonarium Missarum (im Gegensatz zum Antiphonarium Officii) genannt. Der Name Graduale (Gradale, d. i. röm. Cantatorium, Responsorium graduale) weist auf die von Vorsängern ausgeführten Gesänge auf den zum Ambo hinaufführenden Stufen hin. Textlich handelt es sich um Psalmverse. Das G. beginnt in der Regel mit dem Introitus zum 1. Adventssonntag Ad te levavi domine …
Den Hauptteil bildet das Proprium Missae mit der Gliederung Introitus und Psalmvers, Gradual-Responsorium und Psalmvers, Alleluja bzw. Tractus (nicht fest eingegliedert), Offertorium und Communio, jeweils für jeden Sonn- und Feiertag im Ablauf des Kirchenjahres. Die folgenden Teile variieren; meist schließen sich an: Versus allelujatici (vgl. auch Hauptteil), Ordinarium Missae (stets mit gleichem Text: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei) und Sequentiar.
In Nr 10977 fehlt das Sequentiar. Wegen der Heiligen (S. Georg, S. Ulrich) handelt es sich möglicherweise um ein Graduale für Bayern.
Vgl. Molitor, Raphael: Deutsche Choral-Wiegendrucke. Regensburg 1904. — Fiala, Virgil u. Wolfgang Irtenkauf: Versuch einer liturgischen Nomenklatur. In: Zur Katalogisierung mittelalterlicher und neuerer Handschriften. Sonderheft der Zeitschrift für Bibliothekswesen und Bibliographie 1963, S. 111–112. — Agee, Richard J.: The Printed Dissemination of the Roman Gradual in Italy during the Early Modern Period. In: Notes 64(2007) S. 9–42. — LThK IV Sp. 1158–1159. – MGG V Sp. 622–632 u. IX Sp. 1667–1680.
Übersicht
10977–10980
10981
10982
1098205
10983
10984
10985
Graduale Romanum
160 Bl. [a–m⁸n¹⁰o²p–t⁸v¹²]. 7 Z. im Notensystem. Typ. 1:138G. Init. b. G m. Ligaturen, c-u. f-Schlüssel auf 7 × 5 schwarzen Notenlinien m. seitlicher, doppelter Rahmenlinie (Metalls.).
Bl. 1a [²]D te leuaui animam meam  deus meus in te confido … Lage b tis dei tege … Endet Bl. 160a Z. 4[¹]gnus dei qui tollis peccata muudi Dona nobis pacem Finit feliciter  Bl. 160b leer.
Anm. Für die Herstellung des Druckes in Augsburg sprechen der Einband des Londoner Exemplars, der von dem Augsburger Drucker Ambrosius Keller stammt, sowie die Wasserzeichen des verwendeten Papiers. Vgl. dazu BMC und Rhodes, Dennis E.: A Note on some Fragments of Vegetius from Augsburg. In: The Library 3,8(1953) S. 36–37.
Reproduktionen: Tübingen UB (Digitalisat).
C 4271. Bohatta: Lit.Bibl. 699. Pr 1940. BMC II 401.IB 15154. ISTC ig00329700.
London *BL
. Tübingen UB
(Fragm. 7 Bl.).
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
250 Bl. [A²]A–N⁸O¹⁰P⁶Q–Vxy[z]a⁸b⁶a–e⁸f¹⁰. Gez. [4]I–CLXXXII[74] [m. Fehlern]. 8 Z. im Notensystem. Reg. 2 Sp. 34 Z. Typ. 11:78G, 13:158G, 15:229G. Init. i, k, m. 8 × 4 rote Notenlinien, doppelte u. einfache Rahmenlinie auf schwarzen Noten: G m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel. DrM Ib. Rotdr.
Bl. 1aα, rot Regiſtrū ꝓ officijs in hoc  Graduali cōtentis. cū folioru quottatiōe annotatis.  schwarz Dominica prima aduentus rot i.  schwarz Dominica ſecūda aduētus rot ij.  … Endet Bl. 1bβ Z. 19 Po ſalute viuoru rot cxix  Bl. 2 leer Bl. 3a m. Sign. Ai u. Blz. I, rot Dominica prima  aduētus  links daneben, schwarz [²]D te leuaui animam  meam deus meus in te confido  … Sign. b ia … rotschwarz (D¹)o … Bl. 82a m. Blz. LXXX Z. 12, rot Sequitur Cōmune ſcōꝝ schwarz  prudentes  Bl. 83a m. Blz. LXXXI, rot In vigiliis  Apoſtoloꝝ  Introitus  links daneben, schwarz [²]go autem  … Endet Bl. 121b Z. 4 … Sperēt in te omnes rot .cxvi. Cō schwarz Amē  dico vobis quicquid rot .cxvii  Bl. 122 leer. Bl. 123a m. Sign. Q u. Blz. CXX, rot Dominica infra  octavas domini  Introitus  links daneben, rot (D¹) schwarz Vm medium  … Endet Bl. 177b Z. 7 … et gaudebit cor veſtrum  alleluia alleluia  Bl. 178a, rot (K¹) schwarz yrie rot In ſūmis feſtis schwarz eleyſon  … Endet Bl. 250a Z. 7 … nos cōmēda tuo nato ad habenda ſēpi terna gaudia  Bl. 250b, rot Anno a partu virginis Milleſimo quadringenteſimo octuageſīo octauo. Quarto Idus Marcij  Sanctiſſimo in chriſto patre ac domino domino-Innocentio octauo pontifice maximo. Illuſtriſſimo nobiliſſīe domus Auſtrie Friderico Roma-norum Imꝑatore glorioſiſſīo. Et filio eius Maximiliāo Romanorum rege inuictiſſimo. Sancte  catholice eccleſte gubernacula tenētibus Nobili  vero Caſpare de Rheno vrbis Baſilienſis gerente epiſcopatum. Finitū eſt hoc opus preclarū. et  in vrbe prenominata Baſtlienſi foeliciter elabo-ratum. Ingenio et impenſis ſpectatiſſimorum virorum Michaelis vuenſſzler et Iacobi de Kilchen  vrbis prenomīate ciuium. Opus profecto omnium iudicio laudatiſſimuz. et cunctipotentis laudibus. quo notarū illa male antiquata diſſonā-tia hac ſui diffuſiua et quidē regulata vniformitate e medio tollitur. congruentiſſimum.  DrM
Anm. Auch abweichend, z.B. Bl. 1bβ Z. 20 Fe .iiijtuor. tꝑm in aduētu. rot clxxv  … Endet Z. 28 Sabbʼo tuor tꝑm  pēthʼ. rot clxxxij  Bl. 150a Z. 3 … ac domino. domino  … Illuſtriſ-ſimo … Z. 17 vniformi-tate. e medio … (z.B. Ex. San Marino (Calif.) HuntingtonL).
Reproduktionen: Basel UB (Digitalisat).
H 7842. Bohatta: Lit.Bibl. 702. Kaufmann-Nabholz 868. Ce³ G-330. Pr 7516. BMC III 731.IC 37134. Kind: Göttingen 962. Madsen 1744. Oates 2745. ISTC ig00330000.
Basel UB
(def.). Cambridge *UL. Göttingen SUB (Fragm. 1 Bl.). Goslar K (2 Ex.). København KglB (Bl. 240–249 fehlen). London BL
(def.). Mels Kapuz (def.). San Marino (Calif.) HuntingtonL (def.). Solothurn ZB
(def.).
Gesamtüberlieferung: 10 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
194 Bl. [A²]A–N⁸O¹⁰P⁶[Q]a⁸b⁶a–e⁸f¹⁰. Gez. [2]I–CXIX[73]. 8 Z. im Notensystem. Reg. 2 Sp. 26 Z. Typ. 11:78G, 15:229G. Init. i, k, m. 8 × 4 rote Notenlinien, doppelte u. einfache Rahmenlienie, auf schwarzen Noten: G m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel. DrM Ia. Rotdr.
Bl. 1aα, rot Regiſtrū ꝓ officiis in hoc  Graduali cōtentis. cū folioru quottatiōe annotatis.  schwarz Dnīca prima aduētꝯ .i.  … Endet Bl. 1bβ Z. 11 Pro ſalute viuorū .cxix.  rot Anno a partu virgīs Milleſimo quadringenteſimo  ottuageſimo octauo quarto idus marcii finitum eſt  hoc opus preclarum et in   vrbe Baſiliēſi feliciter elaboratū īgenio et impenſis  ſpctābiliū viroꝝ Michaeľ  vuēſzler et Iacobi de Kilchen vrbis prenoīate ciuium  DrM, rotBl. 2 leer. Bl. 3a m. roter Sign. Ai u. roter Blz. I, rot Dominica prima  aduētus  links daneben, schwarz [²]D te leuaui animam  meam deus meus in te confido  … Sign. b ia … rotschwarz (D¹) o  … Bl. 82a m. roter Blz. LXXX Z. 12, rot Sequitur Cōmune ſcōꝝ schwarz  prudentes  Bl. 82b leer. Bl. 83a m. roter Sign. Li u. roter Blz. LXXXI, rot In vigiliis  Apoſtoloꝝ  Introitus  links daneben, schwarz [²]go autem  ſicut oliua fructificaui  in domo domini ſperaui … Bl. 121b Z. 2 … Alľa  rotschwarz Oſtende nobis domine rot .i. Offer.  schwarz ris mei Sperēt in te omnes rot .cxvi. Cō schwarz Amē  dico vobis quicquid rot .cxvii  Bl. 122 leer. Bl. 123a, rot (K¹) schwarz yrie rot In ſūmis feſtis schwarz eleyſon  … Endet Bl. 194a Z. 5rot (A¹) schwarz ue ſpōſa verbi ſūmi maris portꝯ ſignū  dumi aromatū virga fumi angelorū domina  rot (S¹) schwarz upplicamꝯ nos emēda emēdatos nos cōmēda tuo nato ad habenda ſēpiterna gaudia  Bl. 194b leer.
Reproduktionen: Berlin SB (Digitalisat).
Bohatta: Lit.Bibl. 701. Kaufmann-Nabholz 869. Pell 5287. VB 382. ISTC ig00330200.
Altdorf (CH) SArch
(def.). Berlin *SB
. Paris BN. Spiringen PfarrArch.
Gesamtüberlieferung: 4 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10980 Graduale Romanum. [Basel: Michael Wenssler, um 1488]. 
250 Bl. a–n⁸o¹⁰p⁶q–yab⁸c⁶a–e⁸f¹⁰. Gez. [2]j–clxxiiij[74]. 8 Z. im Notensystem. Reg. 2 Sp. 28 Z. Typ. 14:158G(?), 15:229G. Init. i, k, m, u. 8 × 4 rote Notenlinien, doppelte u. einfache Rahmenlinie, auf schwarzen Noten: G m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel. Rotdr.
Bl. 1aα, rot Regiſtꝝ ꝓ officijs in  hoc graduali cōtentis  cū folioꝝ quottatione  annotatis  schwarz Dica prima aduentꝯ rot j  … Endet Bl. 1bβ Z. 25 Pro ſalute viuoꝝ rot cxix  Finit  Bl. 2 leer. Bl. 3a m. Sign. ai u. Blz. j, rot Domīca  Prima  aduētus  links daneben, schwarz (A²)D te leuaui animam  meam deus meus in te confido  … Sign. b ia … rotschwarz (D¹)o … Bl. 82a m. Blz. lxxx Z. 12, rot Sequitur cōmune ſcōꝝ schwarz Quī prud. rot ciij  Bl. 83a, rot In vigilijs Apoſtoloꝝ  Introitus  links daneben, schwarz (E²)go autem  … Endet Bl. 121b Z. 4 mei rot cxvj Cō schwarz Amen dico vobis cd rot cxvij  Bl. 122 leer. Bl. 123a m. Sign. qi u. Blz. cxx, rot Dica infra  octauas dūi  Introitus  links daneben (D¹) schwarz Vm medium … Endet Bl. 177a m. Blz. clxxiiij Z. 4 eos de terra egypti ego dominus deus  veſter  Bl. 177b u. 178 leer. Bl. 179a m. Sign. ai, rot (K¹) schwarz yrie rot In ſummis feſtis schwarz eleyſon … Endet Bl. 250a Z. 7 … nos cōmēda tuo nato ad habenda ſēpiterna gaudia.  Bl. 250b leer.
Anm. Kiefer (Pforzheim) Auktion 91(2015) Nr 342. — Antiquariat Michael Solder (Münster) 34. Antiquariatsmesse Ludwigsburg (23.–25.I.2020) (def.).
Reproduktionen: Basel UB (Digitalisat).
Nachtr 140. Bohatta: Lit.Bibl. 700. BSB-Ink G-232. Pr 7515. BMC III 731.IC 37132. ISTC ig00329900.
Basel UB
(def.). Coburg LB (def.). Goslar K. London *BL
. Lüneburg RatsB (def.). München *SB
. Neuburg SB. Solothurn ZB
(def.).
Gesamtüberlieferung: 8 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10981 Graduale Romanum. Hrsg. Sixtus Haug. Augsburg: Erhard Ratdolt, 20.VI.1494 u. 30.VI.1498. 
182 Bl. [ab–y⁸z¹⁰]. Gez. [4]I–CLXXVII[1]. 9 Z. im Notensystem. Reg. 2 Sp. 44 Z. Typ. 7:92G, 9:130G, 12:180G. Init. b, m, s, y, aa, dd. G m. Ligaturen, c-, f- u. g-Schlüssel auf 9 × 4 roten Notenlinien (Segmentdr.) m. seitlicher doppelter Rahmenlinie. DrM I. Rotdr.
Bl. 1 u. 2 leer. Bl. 3aα, rot Regiſtrū ſuꝑ gradali ſegregatī  officia miſſaru in rubꝛica: reli  vt reſtant in eiſdem cantanda   vtiľr alphabetico moꝛe oſtētās.  Introitus miſſaru pꝛo exigētia  tempoꝛum taliter ſuccedunt.  schwarz Ad te leuaui foľ. j. rot dica. j. aduētꝯ  … Endet Bl. 4aβ Z. 44 Finis regiſtri  Bl. 4b leer. Bl. 5a m. Blz. I, rot Dica pꝛi-ma in aduētu Intꝛoitꝯ  links daneben, schwarz u. rot (A²) schwarz D te leuaui animam meam deus meus in te confido  … Lage c laqueus contxitus eſt ⁊ nos libera- … Endet Bl. 120b Z. 5 Confiteoꝛ vnū baptiſma in remiſſionē peccatoꝛū  ⁊ expecto reſurrectionem moꝛtuoꝛum et vitam  venturi ſeculi amen.  Hoc opus graduale dicier vulgo ſolitum: ꝑmaximis ⁊ cura ⁊ ſolicitudīe Mgi Sixti haug reuiſum ⁊ caſtigatū finit foeliciter: imſſū Augſte  induſtria ⁊ impēſis Erhardi ratdolt ibidē artis  impꝛeſſoꝛie noīatiſſimi Anno chꝛiſtiane ſalutis  M.cccc. lxxxxiiij.xij. kaľ Iulij.  Bl. 121a m. roter Blz. CXVII bis 124b rote Notenlinien.Bl. 125a Erhardi Ratdolt felicia conſpice ſigna  Teſtata artificem qua valt ipſe manum  DrM, rot u. schwarzBl. 125b u. 126 leer. Bl. 127a m. roter Blz. CXXI, rot Dica  ſcďa in  Aduentu  Introitus.  links daneben, rot u. schwarz (P¹) schwarz Opulus ſyon ecce dominꝯ  veniet ad ſaluādas gentes ⁊ auditā  faciet dominus gloꝛiam vocis ſue … Endet Bl. 181a m. roter Blz. CLXXVII Z. 7, rot(A¹) schwarz Men dico vobis  quicquid oꝛantes petitis credite ⁊ accipietis  et fiet vobis.  Bl. 181bα, rot Regiſtrum ſecūde partis huiꝯ  gradaľ. oſtentans officia dominicalia per totius āni circulum  cum ſignatione folioꝛum.  … Endet β Z. 11 Officia dominicalia m anni  circulū finiunt feliciter: imſſa  Auguſte induſtria et impenſis  Erhardi ratdolt ibidē artis impꝛeſſoꝛie nomīatiſſimi. Anno  chꝛiſtiane ſalut. M.cccc.xcviij  xxx. die Iunij.  Bl. 182 leer.
Reproduktionen: München SB (Digitalisat).
H 7843. Bohatta: Lit.Bibl. 703. Ce³ G-331u.Suppl. CIH 1436. IGI 4356 u.Corr. BSB-Ink G-233. Borrelli 113. Hubay: Augsburg 909. Oates 965. Pollard: MorganL 386. ISTC ig00331000.
Augsburg Bisch (1), *SStB (def.), UB
. Bolzano M
(def.). Bressanone Sem. Cambridge UL (Fragm. 40 Bl.). Frauenfeld KantB. Győr Sem (Bl. 1–124, def.). Hamburg MKunst. Klagenfurt Bisch. München SB
. New York MorganL (Bl. 1–124). Stams Zisterz
(Bl. 1 fehlt). Stuttgart LB
.
Gesamtüberlieferung: 14 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10982 Graduale Romanum. Hrsg. und Korr. Franciscus de Brugis. Beig. von Johannes Petrus Manteius. Venedig: Johann Emerich für Lucantonio Giunta, 28.IX.1499, 14.I.
1499
1500
und 1.III.15
00
01
386 Bl. a¹⁰b–s⁸t¹⁰v–z⁊ꝝꝝꝝA–C⁸DE¹⁰F–T⁸V¹⁰. Gez. [3]I–CCCLXXXI [m. Fehlern]. Reg. 2 Sp. 7 Z. im Notensystem. 85 Z. Typ. 4:165G, 6:85G, 8:105G, 10:220G, 11:420G, 12:104G. Init. a, b, k, ee, gg, ll. Rubr. δ, ε. R m. Ligaturen, c u. f-Schlüssel auf 7 × 4 roten Notenlinien. VM. des Lucantonio Giunta (Husung 154). Rotdr.
Tit., rot Gꝛaduale m moꝛem ſancte Romane eccleſie integrum ⁊ com-pletum: videlicet dominicale  ſanctuariū: cōmune: ⁊ cantoꝛinum ſiue kyriale.  M.ccccc.  Cū pꝛiuilegio ceſſo ab illuſtriſſimo Uenetoꝝ dominio pꝛo di-cto graduali modo impꝛeſſo  et etiam pꝛo antiphonario  ⁊ pſalmiſta iam īmediate  impꝛimendis: ſub pe-na vt in gratia.  VM  Coꝛrectum per fratrem Franciſcum de Bꝛugis  oꝛdinis minoꝛum de obſeruantia.  Bl. 1b Frater frāciſcus de Bꝛugis oꝛdinis minoꝝ obſeruantiū de ꝓuincia ſancti Anto-nij: ad cantoꝛes pꝛefatio.  (S)Uffeciſſet vti mi frē vniuerſi ꝗ legitis ī hoc volumīe graduū id me adim-pleſſe: … Bl. 2a, rot Capitulū pꝛimū in quo traca de diuiſione toni in cōmuni: ⁊ quid ſit tonus quo ad pꝛimū modū: ⁊ quid ſit ſemitonus minoꝛ ⁊ maioꝛ.  schwarz (T¹⁰)Onus igi ꝓpꝛie duplex eſt. Pꝛimo ꝓut ex duobus ſemitonis integra. … Bl. 3bα Z. 52, rot Pꝛeſbyteri Ioāni petri Māteij carme.  8 Dist., schwarz Diuinos quicū ſonos ratione requiris  … Z. 69, rot ⁌ Tabula pꝛo graduali.  … Bl. 4a m. Sign. a u. roter Blz. I, rot Dica .j. de aduētu.  Auf der ersten Notenlinie, rot Introitus.  schwarz (A²)D te leuaui animā  meaz: deꝯ meus ī te  fido … Sign. b tue veritas initio cognoui de te- … Endet Bl. 220b Z. 21 …  notata ſūt in margini-bus gradualiū: introitibꝯ: offertoꝛijs: ⁊ cōionibꝯ: in paſcha ⁊ pēthecoſtē t dicūtur.  rot Explicit graduale dicale Impꝛeſſum Uenetijs  cura ta impē nobiľ viri luceatonij de giunta floꝛētini: arte aūt Ioānis emerici de  Spira: Anno incarnationis dice:  M.cccc.lxxxxix.iiij Kľ. octobꝛis.  Bl. 221a m. Sign. A u. roter Blz. CCXIX, rot In vigilia ſācti Andree apľi Introitus  schwarz (D³)Ominu ſecu mare galilee vidit duos fratres … Endet Bl. 327b Z. 2 et qui querit inuenit et pul-ſanti aperietur.  rot Finit feliciter cōmune ſanctoꝛū  maxima cum diligētia ac ſummo ſtudio emēdatū: impꝛeſſu Uenetij impenſi nobilis viri Luceantonij  de giūta floꝛētini. arte  aūt Ioānis Emerici de Spira: anno  natiuitatis di  M.cccc.xcix.  xix. kľ. Feb  Bl. 328 leer. Bl. 329a m. Sign. O u. Blz. CCCXXV, rot In agēda de-functo-rum in-troitꝯ.  links daneben, schwarz (R²)Equiē eternā  dona eis domine  et lux ꝑpetua … Endet Bl. 385b Z. 5 … Cōfitemini do q  bonꝯ q ī ſeculū miicoꝛdia eiꝯ.  Gľia.  daneben, rot Explicit volumē graduū ſūma cura longiſſimiſ vigilijs ꝑfectū: Imſſū Uenetijs īpē nobiľ viri Luceātonij de giūta  floꝛētini. arte aūt Ioānis emerici de ſpira. Anno nataľ di M.ccccc. Kľ. Martij.  Bl. 386 leer.
Anm. 1. Titel auch abweichend, rot Gꝛaduale m moꝛem ſancte Romane eccleſie: integrū ⁊ cōpletū  videlicet dicale: ſanctuariū:  cōmune: ⁊ cātoꝛinū: ſiue kyriale: impꝛeſſū Uenetijs  cum pꝛiuilegio: cū quo  etiam impꝛimuntur  antiphonarium et  pſalmiſta: ſub pena vt ī gratia  M.ccccc.  VM  Coꝛrectum per fratrem Franciſcum de Bꝛugis  oꝛdinis minoꝛum de obſeruantia.  (BMC; z.B. Ex. Bratislava UKn. London BL).
Anm. 2. Vgl. Armstrong, Lilian: Woodcuts for Liturgical Books Published by LucAntonio Giunta in Venice, 1499–1501. In: Word & Image 17(2001) S. 65–93.
Reproduktionen: Città del Vaticano BVat (Digitalisate) (Ex. 1, P.1), (Ex. 1, P.2), (Ex. 2). Venezia BNMarc (Digitalisate) (1), (2).
HC 7844. Bohatta: Lit.Bibl. 704. Sander 3211. Badalić 480. Ce³ G-332. CIH 1437. Feigelmanas 179. IBP 2423. IBS 532. IGI 4357 u.Corr. Pell 5288. Pr 5502. BMC V 541.IC 24240. Madsen 1745. BSB-Ink G-233.050. ISTC ig00332000.
Adria BCap (1.3). Assisi Franzisk1 (1.2). Berkeley MusL. Bratislava UKn (def.). Budapest BAcadSci (Fragm.), BU (def.). Castelbuono K. Chiari BMorcell
. Città del Vaticano BVat
(2 Ex., 2. Ex. Perg.). Dubrovnik Franzisk (1.3). Finalpia Benedikt (def.). Firenze BMarucell (2.3), BN. Iesi Bisch (def.). København KglB. Koper ehem. Franzisk. Kraków Franzisk (2). La Habana BN (1). Lawrence UL. London BL
(def.). Lugo BCom (1.2, def.). Miercurea-Ciuc M. Milano BNBraid. Modena BEst (def.). München SB (1). New York ButlerL, MorganL (1). Palazzolo sull’Oglio BCiv (1). Paris BN. Parma BPalat (1, def.). Rimini BCiv. Roma BN
(def.). Speyer LB
(3). Subiaco Benedikt (2.3). Trento BFeininger, Franzisk (3 Ex., 3. Ex. 1). Udine BCom (2 Ex., 1. Ex. def., 2. Ex. def.). Venezia BNMarc
(Perg. def.). Verona BCiv. Vilnius NB
(1). Washington (D.C.) LC (1, Perg.).
Gesamtüberlieferung: 45 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
106 Bl. [a⁷b–f¹⁰g⁸h–k¹⁰lm⁷]. 4 Z. im Notensystem. Typ. 3:ca.750G. Init. a. R, c-Schlüssel auf 4 × 4 roten Notenlinien m. seitlicher doppelter Rahmenlinie. Rotdr.
Bl. 1a leer. Bl. 1b ⁖Tabula cāturie჻  Patrez apoſtoľꝝ:..  Aſꝑges me. c.j. … Bl. 3a (C¹)Redo ī unū Deū  (P¹)atrē oipotētē ftōꝛē cęli ⁊ tērę uiſibiliu oiu … Lage b (A¹)Speꝛges me  … Endet Bl. 106b Z. 1 de ⁊ lux ꝑpetua luceat eis. Cum ſtis. ⁊.  Muſica Beꝛnādo Daiano. fꝛībꝯ ars ē  Sic iſſa priꝯ: genuit quos paꝛma moyllos჻ 1477 die x apꝛiľ. 
Anm. Vgl. auch Fava, Domenico: Le conquiste tecniche di un grande tipografo del Quattrocento. In: Gutenberg–Jahrbuch 1940 S. 147–156. — Duggan, Mary Kay: The Music Type of the Second Dated Printed Music Book, the 1477 „Graduale Romanum“. In: La Bibliofilía 89(1987) S. 285–307. — Agee, Richard J.: The Printed Dissemination of the Roman Gradual in Italy during the Early Modern Period. In: Notes 64(2007) S. 9–42, hier S. 10, bezeichnet das Werk als „Kyriale“.
R 1176. IGI 4355. ISTC ig00329800.
Genova Quarto Benedikt (def.). Lodi K.
Gesamtüberlieferung: 2 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Gradualia einzelner Diözesen
226 Bl. a–h¹⁰kl¹⁰o–r¹⁰s⁶[a–k⁸]. 10 Z. im Notensystem. Typ. 1:132G, 2:220G, 3:165G. Init. a, b, c. R m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel auf 10 × 4 roten Notenlinien. Rotdr.
Bl. 1 u. 2 unbekannt Bl. 3a m. Sign. aiij (fragm.) plebs tu a letabitur in te oſtende … Sign. b tu funda ſti iuſticia et iudicium pꝛe… Bl. 98a m. Sign. lviij, rot In vigilia  ſancti andree officiū  links daneben, schwarz [¹]ominus ſecus mare galile e vidit duos fratres petrum et andream … Endet Bl. 146b Z. 10, rotschwarz Confundātur ſuperbi  Bl. 147a, rot In nocte natiuitatis dī gallicantu  ſequentia  … Endet Bl. 226b Z. 9 Agnus  dei qui tollis peccata mundi dona nobis pacem 
Anm. Zu möglichen Varianten in der Kollation vgl. auch Collijn: Sveriges bibliogr. S. 186–195. — Dass es sich bei diesem nur bruchstückhaft überlieferten Graduale (vgl. Übersicht bei T. Schmid) um ein Graduale für das Bistum Västerås (Ecclesia Arosiensis) handelt, ist durch einen Vergleich mit einer Ausgabe des 16. Jh. gesichert. Es wird auch als Graduale Suecicum bezeichnet.
Faks. Ed. Toni Schmid. Stockholm 1965. (Laurentius Petri Sällskapets Urkundsserie. VII.)
Reproduktionen: Res.Publ. Unit 20.
C 2765a. Bohatta: Lit.Bibl. 705. Ce³ G-333. CBS 1686. Pr 2644. Bod-inc G-170. Collijn: Stockholm 464. Collijn: Uppsala 610. Oates 1193. Whitesell: Harvard S1-952.5. ISTC ig00333000.
Cambridge UL (Fragm. 1 Bl. Perg.). Cambridge (Mass.) HoughtonL (Fragm. 1 Bl. Perg.). Chicago NewberryL (Fragm. 1 Bl. Perg.). Helsinki NB (6 Bl.). London BL
(2 Ex., 1. Ex. Fragm. 1 Bl. Perg., 2. Ex. Fragm. 1 Bl. Perg.). Lübeck StB (Fragm.). Lund UB (Fragm. 1 Bl.). New Haven UL (Fragm. 1 Bl. Perg.). New York MorganL (Fragm. 1 Bl. Perg.), PL (Fragm. 1 Bl. Perg.). Östersund Arch (Fragm. 2 Bl. ). Orsa K (Fragm. ). Oxford Bodl (Fragm. 1 Bl. Perg.). Rostock UB
(Fragm.). Stockholm Arch (Fragm. 2 Bl.), KglB
(4 Ex., 1. Ex. Perg., def. , 2. Ex. Fragm., 3. Ex. Fragm. 1 Bl., 4. Ex. Fragm. 1 Bl.), KriegsArch (36 Bl.). Uppsala *UB (Fragm. 5 Bl.). Urbana UL (Fragm. 1 Bl. Perg.). Västerås StB (Fragm. 5 Bl. Perg.).
Gesamtüberlieferung: 24 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
306 Bl. [a–zA–G¹⁰H⁶]. Gez. [1]j–cccv. 9. Z. im Notensystem. Typ. 1:112G, 4:180G. Init. c, d, e, f, i. G m. Ligaturen, c-Schlüssel auf 9 × 5 roten Notenlinien (Segmentdr.) m. doppelter u. einfacher Rahmenlinie. 1 Hlzs. Rotdr.
Bl. 1a leer. Bl. 1b Laurentius dei ga Eus herb et francie oꝛientalis dux Vniuerſis et ſingulis pꝛelatis eccleſiaſticiſ ꝑſonis … Z. 3 … Quēadmodū recolende meōꝛie quondā Reuerēdus in xo p et ds  ds Rudolffus jnmediatus deceſſoꝛ n vnacū venerabili Capitulo … Z. 7 … opus Gradalium ſcďm debitā foꝛmā melodie eccľie ne herb ꝑ huius artis imſſo-rie peritū mgm Geoꝛiū Reyſer nm fidelem et iuratū impꝛimi fecerūt … Z. 22 … Datum in Ciuitate na  herb Anno di milleſimoquadꝛingenteſimo Nonageſimo ſexto Dica Cantate  Hlzs.Bl. 2a m. roter Blz. j. rot Dica pꝛi-ma aduen-tus domini  links daneben, schwarz [⁸]D te leuaui animam meam deus meus in te confido … Lage b qui deducis velut ouem ioſeph … Endet Bl. 299b Z. 9 … vt a peſte ſiue moꝛbo epidimie ſi  Bl. 300a m. roter Blz. ccxcix mus liberati  rechts daneben, rot Sequitur Co  schwarz Multitudo languentiū rot clxxxiiij.  Dar. Reg. in 2 Sp.Bl. 300b leer. Bl. 301 m. roter Blz. ccc, rot In die palmaꝝ ad  bdicēdū palmas  cātatur Reſpōſo.  links daneben, rot (C¹) schwarz ollegerūt pōtifices et phariſei concilium … Endet Bl. 306b Z. 5 … qui locutus eſt ꝑ pꝛophetas et vnā ſanctā catholicā et apoſtolicā eccleſiam cōfiteoꝛ vnū baptiſma in remiſſionē peccatoꝛū et expecto reſurrectionē moꝛtuoꝛū et vi-tam venturi ſeculi Amen 
Anm. Fälschlicherweise zunächst auch als erster Teil des Antiphonarium Herbipolense, Nr 2065, verzeichnet.
Reproduktionen: Erlangen UB (Digitalisat).
GW 2065,1. H 7845. Accurti II S. 64. Bohatta: Lit.Bibl. 698. Schr 4108. Madsen 223. ISTC ig00329730.
Dessau ehem. PastB. Erlangen *UB
(Bl. 305 u. 306 fehlen). København *KglB (1). Marburg SArch
(Perg. Fragm. Bl. 206, def.). Sankt Paul Benedikt (def.). Tangermünde M (Perg. Fragm.). Wittenberg *Sem. Wolfenbüttel HerzogAugustB
(Perg. Fragm. Bl. 90, 99, def.). Würzburg UB
.
Gesamtüberlieferung: 9 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
10985 Graduale Moguntinum. [Speyer: Peter Drach], 3.VI.1500. 
124 Bl. [a⁸b⁹c–e⁸f¹⁰gh⁸i⁹kl⁶m–p⁸q]. Gez. [1]ij–cxviiij[3] [m. Fehlern]. 7 Z. im Notensystem. Reg. 2 Sp. 22 Z. Typ. 19:155G, 22:155G. Init. m, n. G m. Ligaturen, c- u. f-Schlüssel auf 7 × 4 roten Notenlinien (Segmentdr.) m. seitlicher doppelter Rahmenlinie. DrM II. Rotdr.
Bl. 1 leer. Bl. 2a m. Blz. ij, rot Dica in  aduē links daneben, rot (A²) schwarz D te leuaui animā  meam deus meus in te confido … Lage b ra… rot (C¹) schwarz antate domino  … Endet Bl. 123a Z. 5rot (A¹) schwarz gnus dei qui tollis peccata mūdi dona nobis pacē  Cōſumatū ē ſpeciale ſecūdū choꝛū magūtineū  tertia die menſis junii Anno quingenteſimo  Bl. 123b DrM, rotReg. in 2 Sp. Endet Bl. 124aβ Z. 22 Gľia Sāctus et Agnꝯ  Bl. 124b leer.
Anm. Vgl. Geldner in Archiv für Geschichte des Buchwesens 5 (1962–1964) Sp. 140.
H 14897. C 4165. Pr 2399A. BMC II 501.IB 8668. Hubay: Würzburg 936. Madsen 1746. ISTC ig00329750.
Dessau LB
(Bl. 1 u. 124 fehlen). København KglB. London BL
(Bl. 69 u. 75 fehlen). Wrocław *ehem. StB. Würzburg *UB
.
Gesamtüberlieferung: 5 Exemplare/Fragmente in öffentlichen Einrichtungen.
Gesamtkatalog der Wiegendrucke • © 1990 Anton Hiersemann, Stuttgart • https://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/GRADUAL.htm • Letzte Änderung: 2013-12-03